لە سەر و بەندی نزیك بوونەوە لە یەكی مانگی مەی واتە رۆژی جیهانی كرێكاران، ئاسۆی رۆژهەڵات سەبارەت بە بارودۆخی سیاسی ئێران و كۆمەڵێك پرسیاری دیكە لە بابەت پرسی ژیان و گوزەرانی كرێكاران لە ئێران لە گەڵ هاوڕێ ئەبووبەكر مودەڕسی جێگری سكرتێری گشتی كۆمەڵە وتووێژێكی پێكهێناوە كە دەقەكەی بەم شێوەی خوارەوەیە.
سازدان: مەتین قوربانی
كاك ئەبووبەكر بارودۆخی ئێران ئەگەر بە گشتی سەیر بكەین رۆژانە شاهیدی ئەوەین كە بارودۆخی ژیان و گوزەرانی خەڵك هیچ ئاڵوگۆڕێكی بە سەردا نەهاتووە، گرانی، هەڵاوسان، ناڕەزایەتیەكان، دەستبەسەركردن و زیندانی و ئێعدامەكان بەردەوامن و هەروەها باس لە گەڕانەوەی ئێران بۆ سەر مێزی وتووێژەكان و گەڕانەوەی بۆ بەرجام دەكرێ ئایا لە بوواری ئابووری ئێران دەتوانی جۆرێك سەقامگیری بە خۆوە ببینێ مەبەست گەڕانەوە بۆ بەرجامە؟
ئەبووبەكر مودەڕسی:پێش بینی ڕووداوەكان لەوانەیە زۆر كارێكی گونجاو و لە جێگای خۆی نەبێ. بەڵام دەكرێ لە سەر ئەگەرەكان قسە بكرێ. ئەوەی كە بە خاترجەمێكی زۆر دەتوانین باسی بكەین ئەوانەن. یەكەم بە پێچەوانەی دروشم و پرۆپاگەندەكانی ڕژیم، دەسەڵاتی كۆماری ئیسلامی زۆر بە پەلەیە كە بگاتە ڕێكەوتنێك لە چوارچێوەی بەرجام و لە ئاكامدا ئەگەر نە هەموو گەمارۆكان لانیكەم بەشێك لەوانە لە سەر خۆی لابات.
دووهەم، ئامریكا هەرچەند ئامادەیە بگەرێتەوە ناو ڕێكەوتنە ناوكییەكە، بەڵام مەرجی هەیە و بە پێی دوایین هەواڵەكان زۆرتر بە شوێن ئەوەدایە كە نەك بەوشێوەیە كە كۆماری ئیسلامی دەیهەوێ بەڵكوو هەنگاو بە هەنگاو لە بەرامبەر پاشەكشەی ئێران ئەویش بەشێك لە گەمارۆكان لە سەر ئێران لابەرێ. ڕاستییەكەی زۆرتر وێدەچێ ئەمە ڕەوتێكی پڕ لە هەورازو نەشیو و كاتگیر بێ. سیهەم: جەماوەری خەڵكی ئێران سوودێكی زۆر لە لاچوونی گەمارۆ ئابوورییەكان نابینێ و فەقیری و هەژاری ئەوكاتەش هەر بەردەوام بەشێك لە دیاردەی دەسەڵاتی سیاسی ئێران دەبێ. چوارەم خاڵ ئەمەیە كە هەرچەند زەختی گەمارۆ ئابوورییەكان تەنگی بەڕژیم هەڵچنیوە و ناچارە لە چوونە ناو ڕێكەوتنی شێوە بەرجام و لەوانەیە لە سیاسەتی دەستێوەردانی لە وڵاتانی دراوسێش تا ڕادەیەك ناچار بە پاشەكشێ بێت، بەڵام بۆ كۆماری ئیسلامی بوون بە خاوەنی چەكی ئەتۆمی و دروستكردنی هێزی نیابەتی لە شیعەكانی وڵاتانی دراوسێ دوان لە گرینگترین ئامرازەكانی مانەوەی خۆی وەك دەسەڵاتێكی سیاسی نامۆ، لە ناوچەكەدایە.
ئایا بەراستی چەكی ناوكی و دەستێوەردانەكانی ناوچەیی دەتوانن گارانتی مانەوەی كۆماری ئیسلامی بكەن؟
ئەبووبەكر مودەڕسی: ئەوە شتێكی دیكەیە لە هەرحاڵدا ستراتێژی كۆماری ئیسلامی تاوەكوو ئێستا ئاوابووە، نەك ئاڵ و گۆڕ لە سیاسەتی ناوچەیی و نێونەتەوەیی كە سەرچاوەی هەموو كێشەكانییەتی لە گەڵ وڵاتانی دراوسێ و ڕۆژئاوا. مێژوو نیشانی دەدا كە چەكی ناوكی هەرچەند لەوانەیە تەمەنی دیكتاتۆرەكان برێك درێژ بكات بەڵام ناتوانێ زەمانەتێك بێ بۆ مانەوەی هەتاهەتاییەیان.
سەبارەت بە هاتنی نەخۆشی كڕۆنا و كەمتەر خەمی كاربەدەستانی كۆماری ئیسلامی بۆ پاراستنی گیانی هاوڵاتیان بۆچوونتان چیە؟
ئەبووبەكر مودەڕسی: سەبارەت بە كۆڕۆنا لە ئێستاكەدا، ئەو پەتا جیهانی و عالەمگیرە بوەتە هۆی ئاڵوگۆڕ لە ئەولەوییەتەكانی خەڵك، مەجالی بیر كردنەوە لە كێشەكانی دیكەی لە خەڵك بڕیوە. بە بێ گومان كۆڕۆنا درەنگ یان زوو تەواو دەبێ و دۆسییەی مودیرییەتی ناكارامە و بێ منەتی دەسەڵات لە ئاست پارێزگاری لە گیان و تەندروستی خەڵك لە بەرامبەر پەتای كۆڕۆنا وەك پەڵەیەكی ڕەشی دیكە زیاد دەكرێ بە لیستی تاوانەكانی ئەو رژیمە جنایەتكارە و زۆرتر لە بەرچاوی خەلكی دەخا.
كاتی نووسینی ئەم وتووێژە هەواڵی ئاشكرابوونی فایلێكی دەنگی محەممەد جەواد زەریف، وەزیری دەرەوەی ئێران لە وتووێژێكی دوورودرێژ بوو بە سەردێڕی میدیاكانی فارسی زمان. هەرچەند ئەم بابەتە و شرۆڤە كردنی مەجالێكی تەواوی دەوێ بەڵام لە قاودانەكانی زەریف لەو تۆمارەدا كە گەیشتۆتە دەست میدیاكان ڕادەی سەرسووڕهێنەری گەندەڵی و تێكەولێكەیی لە دامودەزگاكانی كۆماری ئیسلامیمان دەخاتەبەرچاو و بە هەمووان نیشان دەدا سەرچاوەكانی دەسەڵات و بریار كامانەن.
چینی كرێكار و باقی خەڵكی دیكەی ئێران رۆژانە شاهیدی گرانی سەرسووڕهێنەر و چوونەسەرەوەی نرخی هەڵاوسانن. چوونەسەرەوەی لە رادەبەدەری نرخی شت و مەك لە ئێران بووە بە كێشەی ژیانی بەشێكی زۆر لە كۆمەڵگا و بەتایبەتی بنەماڵەی كرێكاران، پێتان وایە هۆكاری ئەوەی تا ئێستا كۆماری ئیسلامی ئێران نەیتوانیوە ئاستێك بۆ ژیان و گوزەرانی كرێكاران دابین بكات چیە؟
ئەبووبەكر مودەڕسی: دەسەڵاتی سیاسی ئێران بۆ ئەوە دانەرێژراوە لە خزمەت خەڵكدا بێ. سرنج و دڵمەشغوڵییەكانیكاربەدەستانی كۆماری ئیسلامی ئێران خزمەت بە خەڵك و چینی هەژار نیە، بە پێجەوانە كۆماری ئیسلامی وەك هێزێكی داگیركەر لە ماوەی ئەو چل و دوو ساڵە دەستی داوەتە تاڵان و بڕۆی ئەو وڵاتە. لە هەمان كاتدا بنچینەی ئەو حكوومەتە لە سەر گەندەڵی و فەساد دامەزراوە. كاربەدەستانی رژیم كە وێدەچی بزانن كە دەسەڵاتەكەیان كاتیە و درەنگ یان زوو دەبێ بار بكەن و بڕۆن، تەنانەت وەك چەوسێنەریش دەرناكەون تا بتوانن بە سوودمەندبوون لە ڕانت و دەسەڵات پشكی شێر لە پرۆژە بەرهەمهێنەرەكان و ناوەندەكانی كار بۆ خۆیان تەرخان بكەن. بۆیەش قسە لە سەر چەوساندنەوە بە مانای كلاسیكی وشە نیە هەرچەند ئەوەش هەیە چوونكە لە هەر حاڵدا ئێران كۆمەڵگایەكی سەرمایەدارییە. بەڵام لە ڕاستید لە سەر كۆمەڵگای ئێران و بە تایبەت كاتێك لە جەوهەر و ناوەرۆكی رژیمی سیاسی ئێران قسە دەكەین، وشەی گونجاوتر لەوبارەوە تاڵانە نەك چەوساندنەوە بە مانای كلاسیكەكەی. كێشە و زۆرانی بەردەوامی رژیمی ئێران لە ماوەی زۆرتر لە چوار دەیە هەوڵدان بۆ گەشەی ئابووری و خۆشگوزەرانی بۆ خەڵك نەبووە رژیم لە ئاست ئەو پرسە هەمیشە خەمسارد و بێ منەت بووە، هەوڵی بەردەوامی رژیم مانەوەی خۆی بووە. پشكی شێری سەروەت و سامانی ئێڕان لەو ڕێگایەوە خەرج كراوە، پرۆژەی درووستكردنی چەكی ئەتۆمی ئێرانی بەراستی وەك وڵات و وەك حكوومەتیش كێشاوەتە ئیفلاس، جا خەرج و تێچووی (مێحوەری مقاوەمەت) ە كەشی لە سەر زیاد بكەی ئیتر شتێكی زۆر نامێنێتەوە بۆ گەشەی مرۆڤی و ئابووری وڵات. بەرهەم هێنان بە تەواوی فەشەلی هێناوە و هەژاری بەردەوام ڕۆوەو هەڵكشانە. هێزی سەركووتیش بەردەوام بۆ سەركوتی هەر دەنگێكی نارەزایەتی حازر و ئامادەیە. بۆیە بەرهەم و ئاكامی زۆرتر لە چوار دەیە دەسەڵاتی حكوومەتی ئیسلامی هەژاری رۆژ لە دوای ڕۆژ زۆرتر بووە لە ئێران.
لە ئەگەری باشتر بوونی باروودۆخی ئابووری ئێران كە گرێدراوە بە پابەندبوونی فەزای دیپلۆماتیك و رێككەوتنی ناوكی، تا چەندە بارودۆخی ژیانی كۆمەڵگای خەساردیتوی چینی كرێكاری ئێران و ئەمنیەتی كاری و گیانیان بەروە باشتر بوون دەڕوات؟
ئەبووبەكر مودەڕسی: من ئاسۆیەك بۆ باشتر بوونی دۆخی ئابووری ئێران نابینم، تەنانەت ئەگەر گەمارۆكانیش لە سەر كۆماری ئیسلامی سووك بكرێ. هۆكارەكانی دەگەرێتەوە بۆ ناوەرۆكی دەسەڵات و ئەولەوییەتەكانی كە لە وەڵام بە پرسیاری سەرەوەدا باسم كرد. چینی كرێكاری ئێران بە گشتی و بە كوردستانیشەوە لە بێ مافترین و هەژارترین لەناو هاوتاكانیان لە وڵاتانی دیكەدان و هەرواش دەمێننەوە. ئاڵ و گۆڕ لە دۆخی ئەم چینە ئاڵ و گۆڕی بنەرەتی لە دەسەڵاتی سیاسی واتە هەڵپێچانی كۆماری ئیسلامی و دامەزراندی رژیمێكی بەرپرسیار بەرامبەر بە خەڵك و ملكەچی ئیرادەی ئەوانە.
ئایا ئەگەری ئەوە هەیە كە بە كرانەوەی دەروازەكانی ئابووری و لابردنی گەمارۆ نێونەتەوەییەكان، ئاڵوگۆڕێك لە دۆسیەی كرێكاران پێك بێت؟
ئەبووبەكر مودەڕسی:زۆر بە زەحمەتی دەزانم. هەر بەو هۆكارانەی پێشووتر باسم كرد.
یەكی مەی رۆژی جیهانی هاوپشتی چینی كرێكارە، ئەركی چالاكان و هەڵسووڕاوانی بزووتنەوەی كرێكاری و سەندیكا و رێكخراوە سەربەخۆ كرێكارییەكان لە ئێران و بە تایبەتی كوردستان چییە بۆ ئەوەی بتوانن داخوازیییەكانیان مسۆگەر بكەن؟
ئەبووبەكر مودەڕسی: بە بێگومان خۆ ڕێكخستن و دروستكردنی سندیكا، ئیتحادییە و ڕێكخراوە سەربەخۆ كرێكارییەكان دەورو نەقشێكی زۆر كایە دەكەن بۆ گەشەپێدان بە خەباتێكی كاریگەر و بە وتەی ئێوە مسۆگەر كردنی داخوازییەكانیان، ئەوە كارێكە بەردەوام دەبێ بكرێ. تایبەتمەندی كرێكاران لە ئێران و كوردستان ئەوەیە كە رژیمی سیاسی یان دەسەڵات خۆی ئاستەنگێكی هەرە گەورە لە سەر ڕێگای هەرجۆرە چاكسازییەك لە دۆخی كرێكاران و چین و توێژە هەژارەكاندایە. بۆیەش زۆر گرینگە كە خەباتی كرێكاری. مامۆستایان و ماڵخوراوان و هتد … گرێ بدرێتەوە بە خەباتی سەرانسەری بۆ ڕووخانی دەسەڵات. لە لایەكی ترەوە و پێشچوون بەرەو ئەو گرێدراوە، ئەركی هەموو چالاكانی بوارەكانی دیكەیە.
