بوونی هەڵاواردن و نەبوونی دیمۆکراسی لەهەمو وڵاتاندا لەپاڵ گەشەی نادادپەروەری و درووست بوونی تۆێژی هەژار و دەوڵەمەند ، توێژێکی خەباتکار و خۆنەویست پێک دێت کە وەک ئەستێرە لەئاسمانێکی تاریک لە کۆمەڵگای زوڵم لێکراوو و ئیستبداد لێدراو دەردەکەوون و دەبنە موژدەدەری هێنانی ئازادی و دادپەروەری کۆمەڵایەتی، سیاسی، و ئابووری لە ناوچەو وڵاتی خۆیاندا.
کۆمەڵە لە هەلومەرجێکی سیاسی تاریک و ئیستێبداد لێدراو هاتە ناو گۆڕەپانی سیاسی ئێران و کوردستان کە سێبەری دیکتاتۆریەتی شاهەنشاهی پەهلەوی تا دەهات زاتری دەکرد و سەرکوت و تۆقاندن ، زیندان و ئەشکەنجەو ئێعدام رۆژلەدوای رۆژ زیاتر دەبوو. دام و دەزگاکانی ساواک هەمو قوژبنێکی ژیانی تاکی کۆمەڵگای کردبووە شوێنی سیخوڕی و چاوەدێری ئەمنیەتی زاڵکردبوو کە مرۆڤ لە سێبەری خۆیشی دەترسا. لەوەها هەلومەجێکدا سەرەڕای ئەو فەزا سیاسی و ئەمنیەتیە بزووتنەوە یەک لەدوای یەکەکانی خوێندکاری، کرێکاری و خەباتکردن لە دژی سیستەمی فێئۆدالی لە گۆشەو کەناری ئێران بەدی دەکران و بڕێک جاریش بە توندوتیژی دەکێشرا.
هەردو بزووتنەوەی کرێکاری و خوێندکاری بەهۆی زیندو بوونیان لە گۆڕەپانی سیاسی ئەوکاتی ئێران زیاتر لەلایەن ساواکەوە لەژێر چاوەدێریدا بوون و زوومی کامێرا ئەمنیەتییەکانیان لەسەرکارو تێکۆشانی ئەو دو توێژە لەکۆمەڵگا زیاتر بە دیی دەکرا. خوێندکارانی کوردیزانستگاکانی ئێرانیشبەهۆی پێشینەی خەباتکارانەی نەسڵی پێش خۆیان و هەبوونی هەڵاواردنە یەک لەدواییەکەکان لە بواری سیاسی، کۆمەڵایەتی، ئابووری و کلتووریزیاتر هەستیان بە چەوسانەوەی زیاتر دەکرد. زاڵبوونی گوفتمانی چەپ لە ئێران و بەتایبەت لەناو زانستگاکان و توێژی خوێندکاری ئێرانی و کوردستانی لەم هەلو مەرجەدا قۆستنەوەی دەرفەتەکان بە قازانجی بونیات نانی حیزبێکی سیاسی کە خاوەن گوفتمانێکی چەپ بێت هاتە ئاراوە و وەک بیرۆکەیەک لەناخی خوێندکارانی کورد بەتایبەت لە ئاڵقەی یەکەمی پێکهێنەرانی ئەو حیزبە واتە کاک فوئاد موستەفە سوڵتانی، کاک حەمەحسەین کەریمی و کاک عەبدوڵڵا موهتەدی چەکەرەی کرد و لە پێنجی خەزەڵوەری سالی ۱۳٤۸ی هەتاوی کۆمەڵە وەک حیزبێکی سیاسی چەپ کە پێداگرە لە یەکسانی، عەداڵەت و ئازادی لەدایک بوو.
هاتنە ئارای کۆمەڵە وەک ڕەوتێکی سیاسی چەپ و پێشکەوتنخواز لەگەڵ خۆی چەندین ەمک و دەستەواژەی گرینگی سیاسی وەک عەداڵەتخوازی، یەکسانی لە نێوان ژنان لەگەڵ پیاوان، ژنانی پێشمەرگە، یەکێیتیە جۆراوجۆرەکانی وەک یەکێیتی جوتیاران، مامۆستایان، ژنان، خوێندکاران کە تائەوکات لە بزووتنەوەی شۆڕشگێڕانەی کوردستاندا بوونیان نەبوو.
بە پێی تەشخیسی درووست و هەنگاوی جیدی و بە پراتیککردنی تیئۆریەکان زۆر زوو توانرا سیاسەتە نوێخوازانەکانی کۆمەڵە سەرەرای هەبوونی لەمپەرگەلی سیاسی، کۆمەڵایەتی، ئایینی و دژایەتی کردنی ئەحزابی دیکە خۆی بە هەمو توێژەکانی کوردستان بناسێنێ و جێگای خۆی لەناو دڵی کۆمەڵانی خەڵکی کوردستاندا بکاتەوە.
دۆخی سیاسی ئەمڕۆی ئێران و دۆخی نالەباری ئابووری خەڵک و زیاتر بوونی نێوان چینی هەژارو دەوڵەمەند کە بژێوی ژیان و گوزەرانی رۆژانەی بووەتە مەشغەڵەی کۆمەڵگاو زەروورەتی بەکردەوە دەرهێنان و پاڵپشتی کردن لە گوفتمانی کۆمەڵەی زیاتر لەهەرکات بە پێویست و زەروور دەزانرێ و دەبێ هەمو کۆمەڵانی خەڵکی کوردستان پاڵپشتی لەم گوفتمانە سەردەمیانە بکەن. چوون بە بێ چارەسەر کردنی گرفتە چینایەتییەکان کۆمەڵگا ناتوانێت بگات بە بەختەوەری، باشوری کوردستان زیاتر لە دو دەهەیە کێشەی نەتەوایەتی تێدا نەماوە بەڵام چوون خاوەن گوفتمانێکی چەپ و عەداڵەتخواز نەبووە نەیتوانیووە رساڵەتی شۆڕشە یەک لەدوای یەکەکان بە ئەنجامی خۆی بگەیەنێت و مەودای نێوان دو توێژی هەژار و دەوڵەمەند کەم بکاتەوە. کۆمەڵەو گوفتمانەکەی لفەو دوانەی بەختەوەری کۆمەڵگان و هەر ئەمەیش وایکردووە کە توێژی لە دوای توێژی کۆمەڵگا روو لە کۆمەڵەو سیاسەتە درووست و ئینسانییەکانی بکەن. بەهۆی درووستی و زەرورەتی پڕۆگرام و بەرنامەی سیاسی بۆ داهاتو دروشمەکان و خەتی فیکری سنوورەکانی کوردستانی تێپەڕکردووە.
ئێستا کۆمەڵە بووەتە ڕەوتێکی فیکری و سیاسی کە پانتایی کوردستان و جوغرافیایەکی زیاتری تەنیوەتەوە، ئەمەیش وا دەکات کە دەبێ زیاتر لەجاران و بە پێی پلانی نوێ و توکمە بەرەو پێشهاتە سیاسی و کۆمەڵایەتییەکان و ئەو گۆڕانکاریانەی کەچاوەڕوان دەکرێ دێنە پێش خۆێ زیاتر ئامادە بکات.
چۆن کاتی خۆی کۆمەڵە راگەیاندنی»خلق کورد در بوتە آزمایش»ی دایە دەرەوە و کۆمەڵانی خەڵکی کوردستانیش هاتنە پیری ئەو بانگەوازەی کۆمەڵەوە، لەم قوناغەیش لەپاڵ سیاسەت و خەتی فیکری دروست بەهەڵپێکانی هەردو بزاڤی نەتەوەیی و چینایەتی مەترسیەکان بکات بە دەرفەت و دەرفەتەکانیش لە پێناو ئامانج و مافە ئینسانییەکانی کۆمەڵانی خەڵکی کوردستان بەکاربێنێت. چون بەهۆی چەپ بوون و هەوڵەکانیپێنج دەهەی رابردوو چاوەڕوانییەکانی جەماوەر لە کۆمەڵە لەباقی حیزب و لایەناکانی دیکە زیاترە. کەوایە ئەرک و قورساییەکی زیاتر لە ئەستۆی کۆمەڵەو ڕێبەڕانیەتی و جارێکی دیکە دەینەوە بەردەمی قۆناغێکی مێژوویی و تاقیکردنەوەیەکی مێژوویی دیکە.
لەم کاتەدا کە هەمو شەقامەکانی ئێران و کوردستان بووەتە گۆڕەپانی ململانێ سیاسیەکان و دو گوفتمانی ئازادیخوازی و پارێزەرانی دیکتاتۆریەت و خەباتی جەماوەری وەک بورکانێک ناوەناوە باشتر لەهەر کات هەم لەباری چۆنایەتی و هەم لە باری چەندایەتی بەهێزترە، جێگای خۆیەتی ئەزموونەکانی کۆمەڵە لەبواری بەڕێوەبەری و ئیدارەکردن و بە ئامانج گەیاندنی، شوێن دانەر بووە تا بەئمڕۆ، لە ئێستاو لە داهاتویشدا ئەو ئەزموونانە بکرێنە مەشغەڵی داهاتووی خەباتی حەقخوازانەی کوردستان.
کۆمەڵەو مێژوەکەی پڕە لە روبارێک لە خوێن و گیانبازی هەزاران مرۆڤی خۆنەویست کە بەوپەڕی لێهاتوویی و قارەمانی سینگیان نا بە رووی هەمو ئاستەنگەکان و بەشێکی زۆریشیان لە پێناو کۆمەڵەدا گیانیان بەخت کرد و بوونە پاڵەوانی خەباتی خەڵکی چەوساوەی کوردستان. لە رۆژی كۆمەڵەو یادی پەنجاساڵەیدا سپاس و رێزی فراوان ئاراستەی هەموو ئەو تێكۆشەرو خەباتكارانە دەكەین كە خانەخوێی کۆمەڵە بوون و فکر و هزری کۆمەڵەیان بۆ هەمیشە بەرز ڕاگرتوەو منداڵانیان بە کلتووری پێشکەوتوانەی کۆمەڵەوە پەروەردە کرووە.
