٢٥ی گەلاوێژی ئەمساڵ مایك پەمپێئۆ وەزیری دەرەوەی ئەمریكا باسی لە پێكهێنانی گرووپێكی تایبەت بە ئێران لە ژێر ناوی “گرووپی كاری ئێران” كرد لە وەزارەتخانەكەی و “برایان هۆك”یشی وەك سەرۆكی ئەو گرووپە ناساند.
ئەم گرووپە بۆچی پێكهاتووە؟ ئامانج لەو گرووپە چییە؟ ئەرك و كارەكانی ئەم گرووپە چی دەبێت؟
بەر لە وڵامدانەوە بەو پرسیارانە پێویستە كۆی وێنە گشتییەكە ببینین و بزانین كە ئەم بابەتە خۆی لە پێكەوە لكانی كۆمەڵێك پازێلی پێوەنددار بەكەوە مانا پەیدا دەكات.
بە دوای هاتنە سەركاری دۆناڵد ترامپ وەك سەرۆك كۆماری ئەمریكا، شێوەی هەڵسووكەوتی وڵاتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا لەگەڵ جیهان و ڕەنگە بۆ ئێمە لەگەڵ ئێران گۆڕانی گەورەی بەخۆیەوە بینی. ئێمە شاهیدی ئەوە بووین بە دوای زنجیرە گەمارۆ كە لە لایەن ئەمریكا و ڕۆژئاوا و بە تایبەتی پێنج ئەندامە هەمیشەییەكەی ئەنجومەنی ئاسایشی ڕێكخراوی نەتەوە یەكگرتووەكان و ئاڵمان، كۆماری ئیسلامی ناچار گەڕایەوە سەر مێزی گفت و گۆ و دان و ستان لە سەر دۆسییەی ناوكییەكەی. دواجار ڕێكەوتننامەیەك هاتە بەرهەم، بەڵام ترامپ ٨ی مەی ٢٠١٨ یەك لایەنە لە ڕێكەوتننامەكە (بەرجام) هاتەدەرێ و دوابەدوای ئەو ١٢ مەرج بۆ ئێران دیاری كرا بۆ ئەوەی كە وەك دەوڵەت و وڵاتێكی ئاسایی لەگەڵی هەڵسووكەوت بكرێت.
لەم ماوەیەدا ڕۆژانە لە زاری یەكێك لە بەرپرسانی ئەمریكاوە لێدوان دەربارەی ئێران دراوە و ماوەیەكیش كار گەیشتە پێك هەڵپژان و “بە كلكی شێر كایە مەكەو!” و شتی وا. ترامپ لە وت و وێژێكی تەلەفزیۆنی ئامادەیی ئەمریكای بۆ دانیشتنی بێ مەرج ڕاگەیاند، پەمپێئۆ وتی بێ مەرجییەكەی ئەمریكا بۆ دانیشتن جێ بەجێ كردنی ئەو ١٢ خاڵەیە و ئێران هەڕەشەی تەنگەی هورمزی كرد و خامنەیی وت و وێژ لەگەڵ ئەمریكای وەك خومەینی قەدەغە كرد و لەو سەروبەندەدا دامەزراندنی ئەو گرووپی ئیقدامە بۆ ئێران ڕاگەیەنرا. هەڵبەت لەم وتارەدا زۆرتر ڕووكاری دەرەكی ئەم باسە دەخەینە ڕوو و كێشە و ململانێ ناوخۆییەكانی ناو باڵەكانی ڕژیم تەوەری سەرەكی باسەكە نابێت.
لە سەردەمی باراك ئۆباما سەرۆك كۆماری پێشووی ئەمریكا لە ساڵەكانی ٢٠١٠ و ٢٠١١ و تەنانەت مانگەكانی كۆتایی سەرۆك كۆماری جۆرج بووشی كور كۆمەڵێك هەوڵ بۆ چەسپاندنی گەمارۆ دژی ئێران لە وەزارەتی خەزانەداری ئەمریكا دەستی پێكردبوو. لەو سەردەمەدا زۆرێك لە وڵاتانی جیهان و بە تایبەتی ئەندامانی ئەنجوومەنی ئاسایش هاوتەریب لەگەڵ ئەمریكا ئەو زنجیرە گەمارۆیانەیان دژی ئێران جێ بە جێ دەكرد. ئەمە لە حاڵێكدا بوو كە ئەو تەحریمان چەند ساڵی خایاند تا چۆكی بە ئێران دادا و ناچاری كرد بێتە سەر مێزی گفت و گۆ.
ئاشكرایە كە جێ بەجێ كردنی بڕیاڕی گەمارۆ دژی وڵاتێك و بە تایبەتی وڵاتێكی وەك ئێران بە لە سەر كار بوونی ڕژیمێكی وەك كۆماری ئیسلامی، پرۆسە و كارێكی ئاڵۆز، تاقەت پرووكێن و قورسە. هاوئاهەنگی لە نێوان وڵاتان، كۆمپانیاكان و دەزگا ئەمنییەتییەكانی جیهان كاری گرانە.
لە ئێستادا دانانی گرووپێكی لەو شێوە بۆ ئێران لە لایەن وەزارەتی دەروەی ئەمریكا بە سەرۆكایەتی برایان هۆك گرنگ و چارەنووس سازە. بە تایبەتەی كە لە ئێستادا وەك دەورەی پێشوو ئەو ئیجماعە گشتییە بۆ سەپاندنی گەمارۆكان دژی ئێران لە ئارادا نییە و هەندێك لە وڵاتانی ئۆرووپای منگە منگیان تێخستووە. سەرەكی ترین ئەركی ئەم گرووپە هاوئاهەنگی كردنی هەموو بەشەكانی دەوڵەتی ئەمریكا لە كۆشكی سپییەوە بگرە تا وەزارەتی خەزانەداری و وەزارەتی دەرەوە و دەزگا ئەمنییەتییەكان بۆ جێ بەجێ كردنی گوشاری دیاریكراو (حداكپری) بۆ سەر ئێران و پاشەكشە پێكردنی لە سیاسەتە چەوت و ڕەفتارە نائاساییەكانیەتی. بیرمان نەچێت كە پێشووتر وەزارەتی خەزانەداری ئەركی هەماهەنگی و جێ بەجێ كردنی گەمارۆكانی لە ئەستۆ بوو، بەڵام لە ئێستادا كەیسی ئێران و گەمارۆكانی خراوەتە چوارچێوەی چالاكییەكانی وەزارەتی دەروە. لەو ڕووەوە كە برایان هۆك پێشووتر ڕاوێژكار و جێگری جان بۆڵتن بووە ئەو كاتەی كە نوێنەری ئەمریكا بوو لە ڕێكخراوی نەتەوە یەكگرتووەكان، پێ دەچێت جگە لە هاوئاهەنگی لەگەڵ وەزارەتی خەزێنەداری و ناوندە ئەمنییەتی و كۆمپانیا و باقی بەشەكان دیكەی دەوڵەتی ئەمریكا، هاوئاهەنگیش بكات لەگەڵ ئەنجوومەنی ئاسایشی ئامریكا كە ئێستا جان بۆڵتن سەرۆكایەتی دەكات.
بڕیارە ٤ی نوامبر (١٣ی ئابان) گەمارۆی دووەم دژ بە ئێران جێ بە جێ بكرێت و ئەویش تەحریم كردنی نەوت و گازی ئێران بۆ بە سفر كردنی ڕێژەی فرۆشی نەوت و داهاتی ئێران كە ئەمە گرنگترین بەش كە گەمارۆكانی ئەمریكایە، لەم بوارەدا تەنیا ڕاكێشانی پشتیوانی و هاوتەریبی وڵاتانی ئۆرووپایی و كۆمپانیا بۆ جێ بە جێ كردنی ئەوپەڕی گەمارۆی كاریگەر نییە بە بێ بوونی كارزار و كەمپینێكی تەبلیغی و ڕاگەیاندن لەو ئاراستەیەدایە.
هێشتا چەند مانگی بۆ جێ بە جێ كردنی خولی دووەمی گەمارۆكان ماوە، ڕاگەیاندن و میدیاكانی نزیك لە ئ
Ka Ardalan, [05.09.18 13:15]
ێران لە ڕێگەی لۆبییەكانیان دەستیان كردووە بە هات و هاوار هەر لە سی ئێن ئێن و گاردییەنەوە بۆ ئەوەی كە خەڵك كەوتوونەتە فەلاكەت و نان نییە و ئاو نییە و دەواو دەرمان نییە لە پێناو كاریگەری دانان لە سەر ڕای گشتی بۆ ڕاكێشانی سۆزیان دژ بە ترامپ و تیمەكە بۆ جێ بە جێ نەكردنی گەمارۆكان، بۆیە ناكرێ ئەو جۆرە لە گەمارۆی بە وتەی خۆیان حەدی ئەكسەری بسەپێنی دژ بە كۆماری ئیسلامی بە بێ بوونی كەمپین و ڕێبەری كردنێكی دروست و كاریگەر بۆ ڕوونكردنەوەی ڕای گشتی لە سەر چەواشەكارییەكانی لایەنی ئەو بەر.
دەبێ شان بە شانی ئەو گەمارۆیان بۆ ڕای گشتی ئەمریكایی و جیهانی ڕوون بكرێتەوە كە نووكی ئەو گەمارۆیان دڵی دەسەڵاتی كۆماری ئیسلامی كردۆتە نیشانە و سەرەنجامیش سست و لاواز كردنی ئەو ڕژیمە لە بەرژەوەندی و جۆرێك خزمەت كردنە بە خەڵك و گەلانی ئێران و ئەمەش بە بێ بوونی كارزارێكی پلان بۆ داڕێژراو بەدی نایات و بڕیارە برایان هۆك و تیمەكەی هەستن بە ئەنجامی ئەو كارە.
بۆ جێ بە جێ كردنی گوشاری حەدی ئەكسەری دژی ئێران و بە چۆك داهێنانی ڕەنگە تاق كەوتنی ئەمریكا دەرفەت و كەلەبەری زۆر دەورلێدانەوەی گەمارۆكان بۆ ئێران دەستەبەر بكات، بۆیە ئەمریكا ناچارە لە ئاستی باڵادا لەگەڵ زل هێزەكانی جیهان و لەوانە چین و ڕوسیە و یەكێتی ئۆرووپا و دراوسێكانی ئێران لەوانە توركیە و عێراقەوە دان و ستان بكات. بۆ وێنە هێڵی گازێك لە ئێرانەوە دەچێت بۆ توركیە و لە خولی پێشووی گەمارۆكان ئەمریكا و ئەنجومەنی ئاسایش چونكا داهاتێكی ئەوتۆی بۆ ئێران نەبوو، چاوپۆشییان كردن لەو لوولەیە، بەڵام لەو ڕێگەیەوە باندی گەورەی پووڵشووی دروست بوو كە بە هاوئاهەنگی دەوڵەتی توركیە لە ناو چوون، یان خود چین لە خولی پێشوو لەگەڵ ئەمریكا ڕێك كەوت ڕێژەی نەوت لە ئێران كەمتر بكڕێت و ئەگەریش كڕی پارەكەی بۆ نەگەڕێنێتەوە و ڕووسیەش بە هەمان شێوە. ئەم جۆرە لە دان و ستانە سیاسیانە لە بەرزترین ئاستی وڵاتان ئەنجام دەدرێت و بۆ سەر سووكی و ئامادەكاری بۆ بەرزترین ئاستی دەوڵەتی ئەمریكا “گرووپی ئیقدام” ئەم ئەركە دەگرێتە ئەستۆ.
جێی ئاماژەیە ئەم گرووپە پێشووتر بۆ دوو وڵاتی عێراق و یەكێتی سۆڤییەتی ئەو سەردەم پێك هێنران و دواجار هەر دوو ڕژیمی دەسەڵات لەو وڵاتانە تێك شكان و نەمان.
ساڵی ٢٠٠٢ ئەم گرووپە بۆ عێراق دامەزرا و ڕۆڵی كۆكەرەوەی ئۆپۆزیسیۆنی عێراقی لە ئەستۆ بوو، جیالەوەی ئەركی هاوئاهەنگی جێ بە جێ كردنی گەمارۆكانی دژ بە عێراقی ئەنجام دەدات و دواجار زەمینەی كۆدەنگییەكی جیهانی بۆ هێرش كردنە سەر عێراقی پێك هێنا و بەهای ساڵی ٢٠٠٣ ڕژیمی بەعسی عێراق بە سەرۆكایەتی سەدام حسێن كۆتایی پێهات.
هەڵبەت بە پێی دوكتورین “ئایزنهاور”، “كنێدی”، “جانسۆن”، “نیكسۆن”، “كارتێر” و “ڕەیگان” سەرۆك كۆمارە یەك لە دوای یەكەكانی ئەمریكا دژی ڕووسیە پاش چڵ ساڵ بە ڕەچاوكردنی گەمارۆی ئابووری، سیاسی و ئەمنییەتی سەرەنجام بواریان بۆ ڕووخانی یەكێتی سۆڤییەت خۆش كرد و لە كاتێكدا سۆڤییەت خاوەنی دەیان بۆمبی ئەتۆمی بوو بە بێ تەقاندنی یەك فیشەك یەكێتی سۆڤییەت لەناوەوە تێك شكا و ڕژیمی كۆمۆنیستی لە شۆڕەوی كۆتایی پێهات.
ئەگەرچی گەلێك لێكدانەوە لە شێوە و مێتۆدی بەرەوڕوو بوونەوەی ئەمریكا دژی ئێران و یان گۆڕانكارییەك لە ڕژیم یان ڕەفتاری ڕژیمی ئێران بە ئەزموونی گۆڕینی ڕژیم لە ئەفغانستان و عێراق دەشوبپێن، ئاماژەكان باس لە هاوشێوە بوونی هەڵسووكەوتی ئەمریكا بەرامبەر بە یەكێتی سۆڤییەت دەكەن كە دواجار ساڵی ١٩٩١ ڕژیمی كۆمۆنیستی پێ ڕووخا. لێرەدا ئاماژە بە چەند خاڵ جێی سەرنجە:
١- گەمارۆی ئابووری یەكێتی سۆڤییەت لە لایەن ئەمریكا و ڕۆژئاواوە و هەروەها سەپاندنی گەمارۆی ئابووری ستراتێژیك بە مەبەستی لاواز كردنی توانستی نیشتمانی شۆڕەوی.
٢- دروست كردنی قەیرانی یەك لە دوای یەك و پەلكێش كردنی یەكێتی سۆڤییەت بۆ شەڕە ناوچەیی و جیهانییەكان و لەوانە شەڕی كورە، شەڕی چین، شەڕی ڤێیتنام، ركابەری سەربازی لە ئەفریقا، قەیرانی كوبا و شەڕی ئەفغانستان.
٣- ستراتێژی ڕاگەیاندنی ڕۆژئاوا و ئەمریكا بۆ ناشیرین كردنی سیمای یەكێتی سۆڤییەت لە ڕای گشتی نێونەتەوەیی و ڕێكخستنی جۆرێك هێرشی سیاسی دژی دەسەڵاتی شۆڕەویی.
٤- پشتیوانی لە نەیارانی دەسەڵاتی شۆڕەویی و لەناوەڕۆك خستن و بێ ئیعتبار كردنی دامەزراوە دادوەری، ئاسایشی و سەربازی.
٥- پلان داڕشتن بۆ نفووز كردنە ناو بەرپرسانی باڵای شۆڕەویی بە كەڵك وەرگرتن لە پێدانی بەرتیل، وەتەماح خستن، هەڕەشە و دۆسییە سازی كە لە ساڵی ١٩٧٠وە دەستی پێكرد (ڕێكەوتننامەی هێلسینكی ١٩٧٥)
٦- دەسەڵاتی ماركسیزم بە سەر سیستەمی سۆڤییەت كارپێ نەكردنی بنەڕەتی ئیدئۆلۆژیكی ماركسیزم و كۆمۆنیسم كە لە ئۆمانیسزمەوە سەرچاوەی گرتبوو.
٧- ناسەركەوتوو بوونی سۆڤییەت لە دروست كردنی شوناسێكی تاقانە و شارستانییەتییەك لە نێوان نەتەوە جیاجیاكانی ناوخۆی وڵاتەكەی خۆی و لەوانە ئۆكراین، ئێستۆنی، لیتوانی، ئەرمەنستان، قەزاقستان، ئازەربایجان، ئۆزبەكستان، توركەمەنستان، تاجیكستان، گورجستان، بێلارووس.
ڕیچارد نیكسۆن سی و حەوتەمین سەرۆك كۆماری ئەمریكا كۆتاییەكانی دەیەی ٨٠ی زایینی و لە سەردەمی جەنگی ساردا كتێبێك بە ناونیشانی “سەركەوتنی بێ شەڕ” دەنووسێت كە تێیدا دوكتورینی ئەمریكای بۆ بەرەوڕووبوونەوە لەگەڵ وڵاتە ڕكابەرەكانی خۆی و لەوانە یەكێتی سۆڤییەت دادەڕێژێت. ئەو لەو كتێبەدا ڕاشكاوانە باس بردنی كشمەكێش و ململانێكان بۆ ناوخۆی شۆڕەوی دەكات و ستراتێژی كولتوری بۆ بە چۆك داهێنانی كرملین نشینەكانی ئەو سەردەم دەنەخشێنێت.
ڕەنگە ئەم چەند خاڵەی سەرەوە بۆ خوێنەرێكی كوردی ڕۆژهەڵات یا خود ئێرانییەكی دیكە لەگەڵ دۆخی ئێستا ئێران و ڕژیم و خەڵكەكەی هاوتا بكات، بۆی دەردەكەوێت ڕەوتی بەسەرهاتی ئێران و شۆڕەوی چەند هاوشێوەن.
ئەگەرچی شۆڕش تەقویم و ڕۆژ ژمێری نییە تۆ بڵێی فڵانە ڕۆژ و فڵانە سەعات شۆڕش ڕوو دەدا و هەمووان دەزانن ئەمە چەمێكی چەند ئاڵۆزە، بەڵام بە لەبەرچاوگرتنی دۆخی ئێستای ئێران و قەیرانە یەك لە دوای یەكەكانی پرسیار ئەوەیە ئایا دوای ١٣ی ئابان ڕژیمی كۆماری ئیسلامی بەرگەی ٥ مانگ دەگرێت؟
