لە گەرمەی یارییەكانی مۆندیالی جیهانی خۆپیشاندانی ئیعترازی بازاڕییانی تاران كە بەشێكی گرنگن لە ئابووریی ئێران ئەم ڕاستییەی دەرخستەوە كە بزووتنەوە جەماوەرییەكەی ٧ی بەفرانباری ساڵی ڕابردوو زیاتر لە ٨٠، ٩٠ شار و ناوچەی جیاجیای ئێران هەڵەسوونی هێناوەتەوە و تا دێت چین و توێژی گرنگ و چارەنووس سازی خەڵكی ئێرانی لە خۆ دەگرێت. هەمووان دەزانن كە بازاڕ و بازاڕییان بە نەریتی ٤٠ ساڵەی دەسەڵاتداری كۆماری ئیسلامی و لە دێرزەمانیشەوە بنگەی ڕووحانییەت بوون لە ئێران دا. مەلای كارنەكەر و دەست و پێ سپیلكە لە لایەن بازاڕەوە پشتیوانی كراون و پاش هاتنە سەر كۆماری ئیسلامی بنگەی سەرەكیی ڕژیم و یەكێك لە ناوەندە ئابوورییە گرنگەكانی ڕژیمی تاران بوون. پێشووتریش بینیمان (٧ی بەفرانبار) كە چینی هەژار و زەحمەتكێشی ئێران كە كۆماری ئیسلامی بە “موستەزعەف” ناوی دەبردن لێی هەڵگەڕانەوە و ئەو بزووتنەوە ئیعترازییە بەرفراوانە جەماوەرییەیان خولقاند و ئەم ڕۆژانەش توێژی بازاڕییانی تاران بەو بزووتنەوەیە پەیوەست بوون. مانگرتنی زیاتر لە یەك هەفتەیی لۆرییە بارهەڵگرەكان و سەركەوتنی ڕێژەییان لە بەرامبەر كاربەدەستانی كۆماری ئیسلامیدا دەریخست ئەو ڕژیمە لە چ دۆخێكی لاواز و ناسك دایە.
ئاشكرا كردنی ڕێژەی پارە نوستووەكانی بەرپرسان و منداڵان و خاوخێزانی بەرپرسانی كۆماری ئیسلامی لە ئەمریكا _١٤٨ میلیارد و ٢٦٧ میلیۆن دۆلار بە بێ مڵك و زەوی_ كە نیشانەیەكی بەهێزە لە گەندەڵی و تاڵان و بڕی ئاشكرای بەرپرسانی ڕژیم، دابەزینی بەهای تمەن لە بەرامبەر دۆلاری ئەمریكاییدا بۆ نزیك ١٠٠٠٠ تمەن لە بەرامبەر ١ دۆلاردا و بەربەستەكانی ئەمریكا بۆ فرۆشی نەوتی ئێران _هەڕەشەی دۆناڵد ترامپ لە ژاپۆن بۆ نەكڕینی تاقە یەك “دڵۆپ” لە نەوتی ئێران و هاندانی باقی وڵاتانی ئۆپێك بۆ بردنە سەرەوەی ڕێژەی هەڵێنجانی نەوت بۆ قەرەبوو كردنەوەی بڕە نەوتی پشكی ئێران لە بازاڕی جیهانیی نەوت_ بڕبڕەی پشتی ئابووریی كۆماری ئیسلامی كردۆتە ئامانج و ئاماژەیەكی ڕوونە بۆ سیاسەتی گۆڕینی ڕفتاری ڕژیمی ئێران یان بە واتایەكی تر “گۆڕینی ڕژیمی ئێران”.
دیارە ئەمریكا بە هۆی مەعزووراتی نێونەتەوەیی ناتوانێ بە فەرمی باس لە گۆڕینی ڕژیمی ئێران بكات و بەرپرسایەتی ئەو گوتارە لە سەر ئەمریكا دەكەوێت، بەڵام لە توێی دوو وتار بێژی پەمپێئۆ و بەتایبەتی ئەو ١٢ خاڵ و مەرجەی ئەمریكا بۆ بەردەوامی بەرجام و واژۆكردنی ڕێكەوتننامەیەكی ناوكی نوێ لەگەڵ ئێران ئەم خواستەی ئەمریكا (گۆڕینی ڕژیم) ئاشكرا دەبێت. هەڵبەت بیریشمان نەچێت كە ئەمریكا بە جێ بە جێ بوونی ئەو ١٢ مەرجە ڕازییە ئەگەر لە لایەن ئێرانەوە جێ بە جێ بكرێن و هەر بۆیەشە دەنگێك لە ئێرانەوە دەبیسرێت كە دەبێت لەگەڵ ئەمریكا سازش بكات. ئایا كاربەدەستانی باڵای كۆماری ئیسلامی ڕازی بە جێ بە جێ كردنی ئەو ١٢ خاڵە دەبن یان نا؟! پرسیارێكی چارەنووس سازە، بەڵام بە هەر دوو حاڵەتی دا كە چ جێ بە جێیان بكات و چ نا گۆڕانی گەورە بە دوای خۆیدا دێنێت. ئەگەر بەو مەرجانە ڕازی بێت ئەوا ئێران دەبێتە ئەو “شێرە بێ یاڵ و كلكە”ی كە فارسەكانی بۆ خۆیان لایان مەسەلە و ئەرگەریش نا ئەو گۆڕان بە شێوازێكی تر چاوەڕوان دەكرێت.
بەهەموو ئەو ئاماژانەوە لە ماوەی مانگەكانی داهاتوودا ئێمە شاهیدی گۆڕانی گەورە دەبین لە ناوچەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و بە تایبەتی ئێران. مانگی ڕابردوو سەركردایەتیی حیزب و لایەن سیاسییەكانی كوردستانی ڕۆژهەڵات گەشتێكی دیپلۆماسییانە بۆ وڵاتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا دەست پێكرد. بەڕێزان هاوڕێ عەبدوڵڵا موهتەدی، سكرتێری گشتیی كۆمەڵەی شۆڕشگێڕ و كاك مستەفای هیجری، بەرپرسی گشتیی حیزبی دێمۆكراتی كوردستانی ئێران وەك سەرۆكی دوو حیزبی سەرەكیی كوردستانی ڕۆژهەڵات و هاوپەیمان لە هەندێك لەو كۆنفرانس و سمینارانە یاوەری یەكتر بوون.
هاوڕێ عەبدوڵڵا موهتەدی لە كۆنفرانسێك لە زانستگای جۆرج واشینگتۆن و ناوەندی لێكۆڵینەوەی “لەندەن” و ناوەندی لێكۆڵینەوە لە “ڕۆژهەڵاتی نزیك” و چەند ناوەندێكی تر وتاربێژی كرد. بە ئینسافەوە هاوڕێ عەبدوڵڵا نەك وەك نوێنەری تەنیا حیزبەكەی خۆی بەڵكوو وەك وتەبێژ و نوێنەری هەموو خەڵكی كوردستانی ئێران و بزووتنەوەی كوردستانی ڕۆژهەڵات و بە تایبەتی لە كۆنفرانسەكەی زانستگای جۆرج واشینگتۆن دوا و ئەلحەق سەری هەمووانی بەرز كرد. كاك عەبدوڵڵا لەو وتاربێژییەدا كورتەیەكی لە مێژووی خەباتی بزووتنەوەی خەڵكی كوردستانی ڕۆژهەڵات بەرامبەر بە كۆماری ئیسلامی، تایبەتمەندییە پێشكەوتنخوازانەكانی بزووتنەوەكەی و خواست و داواكارییەكانی ئەو بزووتنەوەیەی باس كرد و لەگەڵ پێشوازیی گەرمی بەشی هەرە زۆری بەشدار بووانی ئەو دانیشتنە بەرەوڕوو بوو. هەڵبەت بوون كەسی وا كە بە ناوەرۆك هەر ئەو داواكارییانەی هاوڕێ عەبدوڵڵایان هێنایە سەر زار، بەڵام نەك نەیانتوانی سۆز و پشتیوانییەك بۆ بیرۆكە و سیاسەتەكانیان دەستەبەر بكەن، بەڵكوو بوونە مایەی گاڵتەجاڕی و لێرەدا بوو كە شارەزایی و زمانی دیپلۆماسی دەریخست كە دەتوانێ چ ڕۆڵێكی گرنگ لە چارەنووسی بزووتنەوەكەماندا بگێڕێت.
بێ گومان دیپلۆماسیی نێودەوڵەتی بەشێكی گرنگی بوارەكانی خەباتی كوردی ڕۆژهەڵات بووە و لە داهاتووشدا دەوری كاریگەرتری دەبێت و سیاسەت و هەڵوێست و گوتاری هاوبەش لە نێوان هێز و حیزب و لایەنە سیاسییەكانی بزووتنەوەی كوردستان لەو بووارەدا وەك پێویستییەكی چارەنووس ساز دەردەكەوێت. هەڵبەت سەركردایەتیی بزووتنەوەی كوردستان دەبێت لە هەموو ڕەهەندەكانی خەبات و پوتانسیێلەكانی بزووتنەوەكەی بە دروستی و لە كات و شوێنی خۆیدا كەڵك وەربگرێت. هەر لە خەباتی ڕێكخستن و كار و چالاكی لە ناوخۆی وڵات، خەباتی مەدەنی و بزووتنەوە كۆمەڵایەتییەكان، خەباتی پێشمەرگانە، خەباتی میدیایی و گەیاندنی دەنگ و ڕەنگی كوردی ڕۆژهەڵات و بزووتنەوەكەی و…
مێژووی خەباتی خەڵكی كوردستانی ڕۆژهەڵات پڕن لەو ئەزموون و كەڵك وەرگرتنانە لە هەموو پوتانسیێل تایبەتمەندییەكانی بزووتنەوەكەی. كێشەی كورد لە كوردستانی ئێران كێشەیەكی سیاسی و یاساییە و بێگومان دوا چارەسەریش بۆ ئەو كێشەیە هەر لەم ڕێگەیەوە چارەسەر دەبێت، بەڵام بۆ بە ئەنجام گەیاندن و گەیشتن بەو دەسكەوتە سیاسی و یاساییانە گەلێك فاكتەری دیكە دەور دەبینن. دەسەڵاتی ناوەندی لە تاران بۆ گەلی كورد گەورەترین بەربەستە بۆ گەیشتن بەو ئامانجە و بێ گومانیش لاوازی و نەمانی ئەو ڕژیمە بە هەمان ڕێژە لە بەرەوپێش چوونی خەباتەكەی دەوری دەبێت. بە بەرچاوی هەموو جیهانەوە ئەم دۆخەی كە ئێستا بەرامبەر بە ڕژیمی كۆماری ئیسلامی چ لە ئاستی نێوخۆیی و چ لە ئاستی نێونەتەوەیی بۆتەوە، گەورەترین قەیرانێكە كە ئەم ڕژیمەی گەمارۆ داوە. ئەگەر بۆ ماوەی نزیك بە ٤٠ ساڵ كورد لە سەنگەری پێشەوەی خەبات دژی كۆماری ئیسلامی و زۆرجارانیش بە تەنیا ماوەتەوە و كەوتۆتە بەر بێ مێهری تەنانەت نەیارانی كۆماری ئیسلامی، ئەمڕۆ لە ئەنجام شێلگیری و بەردەوامیی ئەو خەباتە و هەڵسوكەوتە نائاساییەكانی ڕژیمی كۆماری ئیسلامی، هەوڵدان بۆ دروستكردنی چەكی ناوكی، گەیاندنی بوردی موشەكە بالیستیكەكانی بۆ ٢٠٠٠ كیلومتر كە توانای هەڵگرتنی كڵاوەی ئەتۆمی هەیە و بوون بە مەترسی بۆ هەموو جیهان، دەستێوەردانی تێكدەرانە و ئاژاوەگێڕییانە لە وڵاتانی ناوچەكە، پشتیوانی كردن لە تیرۆریزم لە ڕووی سیاسی و ئابووری و لۆجیستیكەوە و هەناردەكردنی شۆڕشی ئیسلامی و ئایدیۆلۆژیای ئیسلامی سیاسی بۆ دەرەوەی سنوورەكانی خۆی، هەڕەشەی لە ناوبردنی وڵاتێكی دیكەی ئەندام لە ڕێكخراوی نەتەوە یەكگرتووەكان، بە بارمەتەگرتنی خەڵكی وڵاتەكەی خۆی و كوشت و بڕ و دەمكوت و سەركوت و … ئەمڕۆكە جیهان لێی هاتۆتە دەنگ، بەربەستی بۆ دادەنێن و پاشەكشەی پێ دەكەن، جێی خۆیەتی كە كورد دەوری شایستەی خۆی و مزدی بەردەوامی خەبات و بەرەنگاری چەندین ساڵەی خۆی وەربگرێت. بە درێژای ئەم ساڵانە هیچ كات بەم ڕادەیە گوێ بۆ بیستنی دۆخ و داواكاریی بزووتنەوەی كوردی ڕۆژهەڵات لە ئاستی ئێران و ئاستی جیهانیدا نەبووە. جێی خۆیەتی كە سەركردایەتیی ئەو بزووتنەوەیە ببێت بە خاوەن گوتارێكی هاوبەشی یەكگرتوو. پوتانسیێلەكانی بزووتنەوەكەی بناسێت و لە شوێن و كاتی خۆیدا بە گونجاوترین شێوە كەڵكیان لێوەر بگرێت و هیچ كامیان نەكاتە قوربانیی ئەوەی تریان. خاڵی دڵخۆشكەر ئەوەیە كە بزووتنەوەی كوردستانی ڕۆژهەلات ئەمڕۆكە زۆر لێك نزیكن، دوو هێزی سەرەكیی ئەو بزووتنەوەیە واتە كۆمەڵەی شۆڕشگێڕ و حیزبی دێمۆكراتی كوردستانی ئێران، لە هاوپەیمانێتییەكی دوو قۆڵیدان، جیالەوە لە چەند مانگ لەمەوبەرەوە “ناوەندێكی هاوكاریی حیزب و لایەنە سیاسییەكانی كوردستانی ئێران” پێك هاتووە كە پێنج حیزب و ڕەوتی سیاسی تێیدا بەشدارن و لەم ماوەیەی ڕابردووشدا لە زوربەی هەرەزۆری پرس سیاسییەكانی ڕۆژ هاوڕا و هاوتەریب و هاوهەڵوێست بوون.
یەك دەنگی و هاوهەڵوێستی كوردی ڕۆژهەڵات سەنگ و قورسایی خەڵكی كوردستانی ئێران و بزووتنەوەكەی هەم لە ئاستی ناوخۆیی ئێران و هەمیش لە ئاستی نێونەتەوەیی چەند ئەوندە دەكاتەوە. گرنگە كە كوردی ڕۆژهەڵات خواست و داواكارییەكانی خۆی كۆنكرێت، فوورموولە، ڕوون و ڕاشكاوانە بە ئاشكرا بێنێتە گۆڕێ. ڕوونە كە كورد لە ئێران لە گەشبینانەترین حاڵەت ١٠، ١٢٪ خەڵكی ئێران پێك دێنێت، بەڵام وەزن و قورسایی بزووتنەوەكەی زۆر لەو ڕێژەیە زۆرترە و حەقوایە ئەم بزووتنەوەیە لە یەك كاناڵی دیاریكراو، یەك دەنگ و بەهێزەوە لە ئاستی ناوخۆیی ئێرانی و جیهانی نوێنەرایەتی بكرێت بۆ ڕاكێشانی پشتیوانیی نێودەوڵەتی بۆ خواست و داواكارییەكانی و سەرەنجام دەستەبەر كردنی مافە سیاسی و یاساییەكانی خۆی.
كوردی ڕۆژهەڵات و پێویستیی دیپلۆماسی یەكگرتوو
