“ناوەندی هاوكاری حیزبەکانی کوردستانی ئێران” ئامرازە نەک ئامانج!

بەدوای هاتنە دەرەوەی كۆمەڵە لە حیزبی كۆمۆنیستی ئێران (٢٠٠٠)، كۆمەڵە لە كۆنفرانسی هەشتەمی (٢٠٠٢) خۆیدا سەرخەتی گرنگترین ئەرك و ڕاسپاردەكانی خۆی بۆ بەسەركەوتن گەیاندنی بزووتنەوەی ڕزگاریخوازانەی گەلی كورد لە كوردستانی ڕۆژهەڵات، بە كار كردن لە سێ بواردا بۆ یەكێتی و یەكگرتوویی دەست نیشان كرد و لەو بوارانەشدا ناسەركەوتوو نەبووە.
یەكەم بوار كە كۆمەڵە پێی وابوو دەبێت كاری بۆ بكرێت، یەكخستنەوەی ماڵی كورد و ئەوەی لە ئەدەبیاتی سیاسیی كوردستاندا پێی دەوترێت “بەرەی كوردستانی” بوو. هەموو لایەك و تەنانەت ئەوانەی وا دژیشین دەزانن كە “‌هێز لە یەكگرتوویی دایە” و ڕێگەی ڕزگاری و سەركەوتنی بزووتنەوەی كوردستان لەو یەكگرتوویی و یەكێتییەدایە. بۆیە یەكێك لە ئەركەكانی كۆمەڵە كاركردن بوو بۆ پێكهێنانی بەرەیەكی یەكگرتووی كوردستانی لە كوردستانی ڕۆژهەڵات.
دووەم بواری خۆڕاسپێردراوی كۆمەڵە، كاركردن بوو بۆ پێكهێنانی بەرەیەكی یەكگرتووی نەتەوە بندەستەكانی ئێران و ئێستاش لەسەری بەردەوامە. ئێران پاشماوەی ئیمپراتۆرییەتێكی كۆن و بەرینە و ئێستا وڵاتێكی فرەنەتەوە و فرەچەشنە، بوونی بەرەیەكی یەكگرتووی نێوان كەمایەتییە نەتەوەییە بن دەستەكانی ناو ئێرانی بە فاكتەرێكی گرنگە لە یەكخستنی هێزە ڕزگاریخوازەكانی ئێران بۆ گەیشتن بە مافە ڕەوا و سەرەتاییەكانی گەلی كورد لەپاڵ باقیی نەتەوەكانی دیكەی ئێرانی.
سێهەم بواریش كاركردن بوو بۆ پێك هێنانی بەرە و یەكێتییەك لە هێزە دێمۆكرات و پێشكەوتنخوازە ئێرانییەكان.
ئەنجامی هەوڵەكانی كۆمەڵە لەو بوارانەدا بریتین لە پێك هێنانی ڕێكەوتننامەی شوورا یان ئەنجوومەنی دێمۆكراسیخوازانی ئێرانی كە زیاتر لە ١٠ حیزب و ڕێكخراوی ئێرانی تێدا ئەندامن (٢٠١٧)، پێكهینانی كۆنگرەی نەتەوەكانی ئێرانی فێدراڵ لە ساڵێ ٢٠٠٥ پێكهاتوو لە كەمایەتییە ئیتنیكی و نەتەوەییەكانی ئێران كە خۆی بەستێنێكی لەباری بۆ ڕێكەوتننامەی شواری دێمۆكراسیخوازان ڕەخساند و سەرەنجامیش پێك هێنانی هاوپەیمانییەتییەك لەگەڵ حیزبی دێمۆكراتی كوردستانی ئێران لە ساڵی ٢٠١٢ و پێكهێنانی “ناوەندی هاوكاری حیزبە كوردستانییەكانی ئێران” لە سەرەتاكانی ساڵی ٢٠١٨. دواجار، لە درێژەی زنجیرە دانیشتنێكی حیزبەكانی ڕۆژهەڵات ڕۆژی شەممە ٢٠ی ژانویەی ٢٠١٨ (٣٠ بەفرانباری ١٣٩٦) پێنج حیزبی بەشدار لەو كۆبوونەوانەدا، ناوەندی هاوكاریی حیزبەكانی كوردستانی ئێرانیان ڕاگەیاند كە كۆمەڵە دەوری كاریگەری لە پێكهێنانی ئەو ناوەندەدا بووە.
جێی وەبیرهێنانەوەیە لە دوا دانیشتنی حیزبە ڕۆژهەڵاتییەكان كۆمەڵە ڕەخنەی جیددی لە هەڵسووكەوتی لایەنەكان دەربارەی پرسی بەرەی كوردستانی یان هەر قەوارەیەكی دیكەی هاوكاری چڕوپڕتری لایەنەكانی دیكە گرت و تەنانەت نەشیویست كە ئەو دانیشتنە بەڕاگەیاندنی بكرێتەوە چونكا پێی وابوو و پێی وایە ئەو جۆرە كۆبوونەوانە ئەگەر نەبن بە سەرچاوەی پراكتیك و كردارێكی دیاریكراو، كاریگەریی پێچەوانەی لە سەر ڕای گشتی كوردی ڕۆژهەڵات و بزووتنەوەكەی دەبێت.
لە كەس شاراوە نییە دەمێك ساڵە حیزبەكانی دیكەی كوردستانی ڕۆژهەڵات پێویستیی پێك هێنانی بەرە یان هاوپەیمانییەتییەكی جیددی یان پلاتفۆرمێكی هاوبەشیان درك پێكردووە و هەر كەس لە حاندە خۆیەوە و لە سەروو هەموویانەوە كۆمەڵەی شۆڕشگێڕ هەوڵەكانی خۆی بۆ چڕ كردۆتەوە و تەنانەت دوایین كۆنگری خۆی (١٥) لە ژێر ناونیشانی “بەرەو یەكگرتوویی كوردستانی ڕۆژهەڵات” بەڕێوە برد و كۆمەڵێك ئەرك و ڕاسپاردەی خستە ئەستۆی خۆی لەو بارەیەوە.
لە ماوەی ئەم ١٥، ١٦ ساڵەی كە كۆمەڵە هەوڵی داوە بۆ پێكهێنانی بەرەیەكی كوردستانی، جگە لە هاوپەیمانییەتییەكی مێژوویی لەگەڵ حیزبی دێمۆكراتی كوردستانی ئێران ڕەنگە ئەمە جیددیترین ڕێكەوتننامە بێت كە لە بواری  یەكخستنەوەی ماڵی كوردی ڕۆژهەڵات یان یەكێتی و یەكگرتوویی هێزەكانی بزووتنەوەی كوردستانی ڕۆژهەڵات بەدی كرابێت. وەك ئەوەی لە ڕاگەیاندنی ئەم ناوەندە باسكراوە، ئەم ناوەندە كار دەكات بۆ پێك هێنانی بەرەیەكی كوردستانی. ئەمە خاڵێكی جێی دڵخۆشی و هیوایە و هەموو لایەنەكانی بەشدار لەو ناوەندە و هەموو ئەو لایەنانەی كە لە داهاتوودا بەو ناوەندە پەیوەست دەبن و لە پێناو بەرژەوەندییەكانی خەڵكی كوردستانی ڕۆژهەڵات كار دەكەن و وزەی خۆیانیان بۆ تەرخان كردووە، دەبێ بەوپەڕی هەست بە بەرپرسایەتیی مێژوویی خۆیانەوە بەرامبەر بە بزووتنەوەی كوردستانی ڕۆژهەڵات بەو ئەسڵە سەرەكییە پابەند بن و لە كورت ماوەشدا نیشانەكانی بەدی بكرێت.
ناوی ئەو ناوندە بە وریاییەوە هەڵبژێردراوە، ئەم ناوەندە پاشگری “كوردستانی ئێران”ی بۆ خۆی هەڵبژاردووە. ئەگەرچی خۆپیشاندانە ئێعترازییە جەماوەرییەكانی ئەم دواییانەی شار و ناوچە جیاجیاكانی ئێرانیش ڕەنگە بێ كاریگەری نەبووبێتن لەوەی كە كوردستانی ئێران لەگەڵ باقیی خەڵكی ئێرانە كە دەتوانێت قورس و سەنگی خۆی بەرێتە سەرێ و گۆڕانكاریی گەورە لە نیزام و سیستمی دەسەڵاتی سیاسیی ئێراندا پێك بێنن. هەروەها ئەم پاشگرە لە پێوەند لەگەڵ ئۆپۆزیسیۆنی ئێرانی و ڕاكێشانی هاوكاری و یەكێتی لەگەڵیان و هاوكات ناساندنی ئەم ناوەندە بە دنیای دەرەوە و لەوانە ئۆرووپا و ئەمریكا و ڕاكێشانی سەرنج و هاوكارییان، گونجاوترینە. بەڵام خاڵی جێی تێڕامان ئەوە بێت كە ئەم ناوەندە لە سەر دەستی پێنج حیزب پێكهێنرا كە چوار لەوان فێدراڵیزمیان بۆ چارەسەریی كێشەی نەتەوایەتی لە ئێران لە پرۆگرام و بەرنامەی خۆیاندا گونجاندووە، بەڵام لە كۆنفرانسە ڕۆژنامەوانییەكەی ڕاگەیاندنی ناوەندەكە تەنیا باس لە گۆڕینی ڕژیم و دامەزراندنی ئێرانێكی دێمۆكراتی سیكۆلاری بێ فێدراڵیزم كرا! چ هۆكارێك لە ئارادا بووە كە لەو درووشمە سەرەكییەی خۆیان پاشگز بنەوە یان خۆی لێ ببوێرن؟
ئەم ناوەندە بێ گومان پێویستی بە پلاتفۆرمێكی سیاسی و پێڕەوی ناوخۆی دەبێت و بڕیاریشە لە دانیشتنی داهاتووی ئەو ناوەندەدا لە لۆگۆ (هێما یان نیشانە)ـوە بگرە تا نووسینی پێڕەوی ناوخۆیی و وتەبێژ و پلاتفۆڕمێكی سیاسییەوە باسی لێوە بكرێت. حیزبەكانی كوردستانی ڕۆژهەڵات و بە تایبەتی كۆمەڵە لەو بارەیەوە كەم ئەزموون نین، كۆمەڵە و حدكا ڕێكەوتننامەیەكیان واژۆ كردووە كە دەقەكەی لە بەر دەستە و زۆر بە وردیش ئەو كات بە تێبینی كردنی لایەن و ڕەهەندەكانی خەبات لە كوردستانی ڕۆژهەڵات نووسراوەتەوە، بێ گومان دەتوانێت ببێتە دەقی پێشنیهادی بۆ هەموو لایەنەكان و ئەگەر پێویستی بە چاكسازیش بوو پێداچوونەوەی پێدا بكرێت و ببێتە پلاتفۆڕمی سیاسیی ئەو ناوەندە و لە داهاتووشدا هەر گرووپ و حیزب و لایەنێك كە خوازیاری پەیوەست بوون بەو ناوەندە_كە ڕاسپاردە سەرەكییەكەی پێكهێنانی بەرەیەكی كوردستانییە لە كوردستانی ڕۆژهەڵات_ بوو ببێت بە بنەمای كاركردن.
ئەوەی ڕاستییە ئەوەیە كە پاش ئەو هەمووە ساڵە هەوڵ و ماندووبوونە ئەم ناوەندە وێڕای ئەرێنی بوونی، بەڵام زۆر سەرەتاییە. سەرەتایە بۆ ئەو ئەركە گرنگانەی كە لە سەر شانی حیزب و لایەن سیاسییەكانی كوردستانی ڕۆژهەڵاتە و لە سەروو هەموویانەوە كە لەم ماوە دوور و درێژەدا هەرجارە و بە بیانوویەك دواخراوە، بەرەیە. بەرەی كوردستانیی كوردی ڕۆژهەڵات. خاڵی جێی سەرنج لێرەدا كۆنگرەی داهاتووی حیزبی دێمۆكراتی كوردستانی ئێران و بڕیار و پەسندكراوەكانی دەبێت دەربارەی شێوەی هەڵوێست و هەڵسووكەوتیان لەگەڵ حیزبی دێمۆكراتی كوردستان كە كاریگەریی دەبێت لە سەر گرنگترین پرسی ئەو ناوەندە.
حیزبەكانی كوردستانی ڕۆژهەڵات و لە سەروو هەموویانەوە حیزبە كاریگەردانەرەكان ئەركی گەورەیان لە سەر شانە. خاڵی گرینگ لێرەدا ئەوەیە کە ئەو لایەنانە نابێت بە چالاکی و کارکردن لەو ناوەندەدا هەستی ڕەزامەندی بیانگرێت کە گۆیا وڵامی پێویستیان بە داواکاری و پێویستی هەنووکەی بزووتنەوەی کورد لە ڕۆژ‌هەڵات داوەتەوە. ئەوان نابێت بیریان بچێت کە ئەم ناوەندە “ئامراز”ە و نەک “ئامانج”! ڕەزامەندی ئەم حیزبانە بە دیاری کردنی ئاستی چالاکیان لەو ناوەندەدا، دابەزاندنی ئاستی ویست و پێداویستی بزوونتەوەی کوردی ڕۆژهەڵاتە و دواجار كاریگەرییە نیگەتیڤەكانی بە سەر کۆمەڵگا و ڕای گشتی خەڵكی كوردستاندا دەشكێتەوە.
كوردستانی ڕۆژهەڵات پێویستی بە بەرەیەكی كوردستانی هەیە كە هەموو خەڵك و لایەن و حیزب و هێزەكانی كوردستانی ڕۆژهەڵات لەخۆ بگرێت كە بەرژەوەندی خەڵكی كوردستانی ڕۆژهەڵاتیان لە ئەجێندا و بەرنامەكانی خۆیان گونجاندبێت و كارییان بۆ كردووە و كاری بۆ دەكەن. بەرەیەكی بەرفراوانی هەموو هێزەكانی بەشدار لە بزووتنەوەی كورد لە كوردستانی ڕۆژهەڵات. یان تەنانەت بەر لە پێكهاتنی بەرەیەكی یەكگرتووی كوردستانی كۆنگرەی نەتەوەیی كوردی ڕۆژهەڵات ببەسترێت. كۆنگرەیەك كە تەنیا بە حیزب و لایەنە سیاسییەكان بەرتەسك نەكرێتەوە، ئەو هەزاران خەڵكە تێكۆشەرە سیاسییە كوردەی كوردستانی ڕۆژهەڵات كە خاوەنی ئەزموونێكی دوور و درێژی خەباتن، ئەو چینە گەنجە تازە پێگەیشتووە خوێندەوارە ئەكادێمیكانە، ئەو چالاكانی مافەكانی ژنان و فێمێنیستە بوێرانە و… تێیدا بەشدار بن و وەك پەرلمانی كوردی ڕۆژهەڵات لە تاراوگە بێت و نوێنەرایەتیی كوردی ڕۆژهەڵات بكات. ڕەنگە هەر ئەو گرووپانەش بتوانن ببن بە گوشار بۆ سەر حیزبە سیاسییەكان لە باقیی ئەرك و ڕاسپاردەكانیان. كۆنگرەیەكی كوردی ڕۆژهەڵات كە بتوانێت بۆ كوردی ڕۆژهەڵات لە دەروەی وڵات و لە ناوەند و كۆڕ و كۆمەڵی سیاسی و مافی مرۆیی بڕیاردەر و چارەنووس ساز، لۆبی بكات.
بزووتنەوەی كوردی ڕۆژهەڵات پێویستی بە ڕاگەیاندنێكی هاوبەش هەیە! دیارە هەر حیزبە خاوەنی دەزگای ڕاگەیاندنی خۆی دەبێت، بەڵام ئەو كۆنگرەیە یان ئەو بەرەیە یان تەنانەت ئەو ناوەندەی كە ئێستا دامەزراوە كار بكەن بۆ دامەزراندنی ڕاگەیاندنێكی هاوبەش و تەنانەت تەلەفزیۆنی هاوبەش. حیزبەكان زووربەی هەرەزۆری جارەكان لە سەر پرس و ڕووداوەكان هاوڕا و هاوبۆچوون، هەر كام لەو حیزبانە لە ڕێگەی ڕاگەیاندنەكانی خۆیانەوە ڕاگەیاندن دەر دەكەن، باشتر وا نییە هەمووان لە توێی ڕاگەیاندنی هاوبەش، لە كاناڵ و تەلەفزیۆنی هاوبەشەوە بە هێز و گۆڕێكی مەزنترەوە لە سەر ڕووداوەكان بدوێن، هەڵوێست بنوێنن و ڕای گشتیی خەڵكی كوردستانی ڕۆژهەڵات و هەمووان بكەنە بەردەنگی خۆیان؟
یەكێك لە تایبەتمەندییەكانی بزووتنەوەی كوردی ڕۆژهەڵات خاوەندارێتیی “پێشمەرگە”یە. پێشمەرگە ئەو هێزە كاریگەر و دواجار یەكلای كەرەوەی پرسەكانی كورد دەبێت لەگەڵ ڕژیمی كۆماری ئیسلامی و هەر دەسەڵاتێكی دیكەی ئێران. لە ئێستادا پاش تاوتوێ كردنی پرسی خەباتی پێشمەرگانە و لە ئەگەری ڕێكەوتن لە سەر پێویستی و درووستیی خەباتێكی چڕ و پڕی پێشمەرگانە لەم قۆناغە و یان هەر قۆناغێكی دیكەی دیاریكراودا، درووست كردنی ژووری عەمەلیاتی هاوبەشی پێشمەرگانە لە نێوان هەموو ئەو لایەن و حیزبانەی كە هێزی پێشمەرگەیان هەیە، پێویستییەكی كاریگەر و تەنانەت چارەنووسسازیشە.  
هەروەك لە ڕاگەیاندنی ناوەندەكەدا ئاماژی پێدراوە، لایەنە بەشدارەكانی ئەو ناوەندە باوەڕیان بە گۆڕێنی ڕژیمی كۆماری ئیسلامی و جێگیركردنی حكوومەتێكی دێمۆكرات، ئازاد و بەرابەر و تێكشاندنی سیستمی فەوقی موتەمەركزی سیاسی لە ئێران هەیە كە مافی كورد و هەموو نەتەوەكانی دیكەی ئێرانی تێدا ڕەچاوكرابێت كە زۆر گرنگ و زۆریش پیرۆزە، بەڵام سەرەڕای ئەوانەش بزووتنەوەی كورد پێویستی بە پلاتفۆرمێكی لانیكەم داواكاری و داخوازییەكانی هەیە. بە لەبەرچاوگرتنی ڕێژەی حەشیمەتی كورد لە ئێران و باقیی پارچەكانی دیكەی كوردستان، بزووتنەوەی كورد و بەتایبەتی بزووتنەوەی كوردی ڕۆژهەڵات بزووتنەوەیەكی “داخوازیكارانە”یە. بە دەر لە ئیرادەگەرایی و بە لێكدانەوەی واقعبینانەی دۆخەكە، كورد نە لە ئێران و نە هیچكام لە پارچەكانی دیكە نابێ بە تەنیا ئەركی ڕووخانی ڕژیمیان بخرێتە سەر شان و جگە لەوەش كوردی ڕۆژهەڵات دەبێت بتوانێت و ئامادە بێت لە توێی پلاتفۆرمێكدا لانی كەمی داواكاری و داخوازییەكانی فۆرموولە بكات. ئەوە دەتوانێت دروشم بدات بە بزووتنەوە مەدەنی و كۆمەڵایەتییەكان لە ناوخۆی كوردستانی ڕۆژهەڵات كە بتوانن خۆی بۆ ڕێكبخەن و دواجار كۆماری ئیسلامی ناچار بە وڵامدانەوە بە “ئا” یان “نا” بكەن. بە لەبەرچاوگرتنی دۆخی نێونەتەوەیی ڕەنگە ئەمە گونجاوترین و قابیلی پێشكەشترین دەق بێت ڕوو لە كۆڕ و كۆمەڵە جیهانییەكان و ڕای گشتی لە ئۆرووپا و ئەمریكا بۆ بەهاناوەهاتن و پشتیوانی و هاكاریی كورد لەو بارەیەوە. دواجار دەتوانێت ببێت بە دەق و بەڵگەنامەیەك بۆ دانوستان لەگەڵ كۆماری ئیسلامی یان هەر دەسەڵاتێكی دیكەی ناوەندی لە تاران.
پێویستییەكی دیكەی بزووتنەوەی كوردی ڕۆژهەڵات پێكهێنانی هەیئەت و لێژنەی دیپلۆماسیی پێكهاتوو لە حیزبانەكانی بەشدار لەو بزووتنەوەدایە. دیارە بەپێی مێژووی هەر كام لە حیزب و لایەنە كوردستانییەكانی ڕۆژهەڵات خاوەنی پێوەندیی دیپلۆماتیك چ لە هەرێمی كوردستانی عێراق و چ لە ناوچەكە و لە ئۆرووپا و ئەمریكان، بەڵام زووربەی هەرزۆری ئەو پێوەندییانە حیزبی و تاكەكەسین، بزووتنەوەی كوردی ڕۆژهەڵات پێویستی بە هەیئەتێكی دیپلۆماتیكی هاوبەش هەیە كە بتوانێت نوێنەرایەتیی بزووتنەوەكەی بكات لە هەموو ئاستەكان و بێ گۆمان كاریگەرترە و دەسكەوتی زۆرتریش بۆ بزووتنەوەكەی دەستەبەر دەكات. لەم ڕێگایەوەیە دەتوانین كاریگەری لە سەر هەڵوێست و شێوە تەعامولی كوردستانی باشوور (وەك شوێنی نیشتەجێ بوونی زووربەی حیزبەكانی كوردستانی ڕۆژهەڵات) و باقیی پارچەكانی دیكەی دابنێت و ڕێزی زۆرتری بۆ دەستەبەر بكەن، لە ناوخۆی وڵات دەبێتە هەوێنی هیوا و هۆمێد بۆ خەبات و تێكۆشان، كۆماری ئیسلامیش بزووتنەوەی كوردی ڕۆژهەڵات جیددیتر وەردەگرێت، لە ڕای گشتیی ئۆپۆزیسیۆنی ئێرانیدا سەنگ و قورسای بزووتنەوەی كورد چەند ئەوەندەی تر دەكاتەوە و بۆ ڕای گشتیی كۆمەڵگای نێونەتەوەیی پێگە و ڕێز و گوێگری زۆرتر دەستەبەر دەكات.
ڕاستیی مەسەلەكە ئەوەیە كە ناوەندی هاوكاریی حیزبەكانی كوردستانی ڕۆژهەڵات هەنگاوێكی سەرەتاییە و تا دوامەنزڵی بە سەركەوتن گەیاندنی بزووتنەوەی كورد لە كوردستانی ڕۆژهەڵات ڕێگایەكی دوور و درێژی لە بەر دەمە و قەتیس كردنەوەی ئاسۆی یەكگرتوویی و بەرەیەكی كوردستانی ڕۆژهەڵات لە توێی كۆبوونەوەی جاربەجاری ئەو ناوەندە و دەركردنی بەیاننامە و ڕاگەیاندێك بۆ خۆ بەتاڵكردنەوە، نەك هەر دڵخۆشكەر و هیوابەخش نییە، بەڵكوو بە پێچەوانە دەبێتە خەمساركردنەوەی خەڵكی كوردستان بەرامبەر بە حیزب و بزووتنەوەكەیان.

*بەرپرسی ناوەندی ڕاگەیاندنی كۆمەڵە