تەنیا لە ماوەیەكی كورتدا چەند بزووتنی بەرینی كۆمەڵایەتی لە كوردستانی ڕۆژهەڵات ڕوویداوە. هەرچەندە ئەگەر بە پێوەری ساڵ بزووتنە گەورە و بچووكە مەدەنییەكانی كوردستانی ڕۆژهەڵات وەبیربێنینەوە، ژمارەیان ئەوەندە زۆرە كە لەوانەیە هەم نەتوانین بیان ژمێرین و هەمیش فریای خۆیندنەوەیان نەكەوین. تۆ بڵێی چی ڕوویدابێ وا ئەو كۆمەڵگایە كە بە زەبری لاواز كردنی ئابووری و گوشاری سیاسی و هەڵاواردن و پشگوێخستن و سیاسەتی ڕێگەنەدانی كولتووری و فیلتێرە حكومەتییەكان دەوری تەندرابێ، بەڵام ئاستێك لە ئەكتیڤبوونی مەدەنی لە خۆی پێشانبدا كە تەنیا لە ماوەیەكی كورتدا چەندین جار لە ئاستی جەماوەری و بەریندا بێتە مەیدان؟
زیاد بوونی ژمارەی چالاكییە جەماوەرییەكانی ڕۆژهەڵات و حەساب كردنیان بە پێوەری زەمانی دووپات بوونەوەكانی ئەو خرۆشە جەماوەریانە و كۆڵینەوە لە سەرچاوە كولتوورییەكانی ئەو بزووتنانە و ئامانج و مانا و پێناسە بنچینەییەكانی بە سەرنجدانی هەڵكەوتەی كات و شوێنی ئەم ڕووداوە جەماوەرییانە، بوارێكی پڕ لە كار و كارێكی كاتبەر و گرنگە و لە تۆی تاكە وتارێكدا ناگونجێ. بەڵام لانیكەم سەرنجدان بەو پەیامانەی كە ئەمڕۆكە ڕۆژهەڵات بە دەنگی بەرزەوە لە مینبەری خۆیەوە و لەو پلاتفۆرمە ڕەسەنە جەماوەرییانەوە كە خۆی لە ڕەوتی مێژووی خۆی سازی كردوون، بۆ هەموو لایەك خاوەن تایبەتمەندی و گرینگی پێدان و گوێ لێ گرتنە.
پەیامەكانی ڕۆژهەڵات دوو بەردەنگی سەرەكیی هەیە كە بە بڕوای من بریتین لە حیزب و حكومەت. هەموو ئاگادارین كە ڕژیمی كۆماری ئیسلامی هیچكات هەڵسوكەوتێكی خۆمانەی لە گەڵ كوردستانی ڕۆژهەڵات نەبووە. هەموو كات ئەو سەرزەمینەی بە ماڵی نەیارانی خۆی زانیوە و سەرجەم سیاسەت و پرۆگرامەكانیشی لەو بەشە، ئامانجەكانی كۆنترۆڵ كردن، گوشار بۆ هێنان، دواكەوتوو هێشتنەوە، مەحرووم كردن و ئاسێمیلەی كولتووری و دابەشكردنی ئایینی و بە حەساب نەهێنان و وابەستە كردن بە ئابووری و كولتووری ناوەند و مەركەز بووە و كۆماری ئیسلامی هەتا پێی كراوە لە گوشار هێنان و خراپەكاری دەرحەق بە كورد كۆتایی نەكردووە؛ بە دەیان پیلان و نەخشە و بە لە كاركردنی گەلێ هەزینە و بە خۆماندوو كردنێكی یەكجار زۆرەوە ویستویەتی دەست بخاتە ناو ڕۆحی كورد لە كوردستانی ڕۆژهەڵات و لە ڕێچكەی خەباتەكەیان لایاندا. لە چاوی ئەو كەسانەی كە “كۆد” و نیشانەكان دەناسنەوە بە دور نییە كە كۆماری ئیسلامی تەنانەت بە حیزب سازكردن و هەوڵدان بۆ گۆڕینی كولتووری سیاسیی خەڵكی ڕۆژهەڵات، ویستی ئاراستەی ڕوانینی ئەو خەڵكە تەنانەت بە كوردایەتی، بگۆڕێت. ئەو حكومەتە تەنانەت ویستی بیانكاتە بینەری ئەو ڕاگەیاندنە “ئۆپۆزیسیۆن”انەی كە خۆی دەیهەوێ. هەر جۆرە بۆی لوا بێت دەیەوێت بیانخاتە بەرەیەكەوە كە ناڕاستەوخۆ سەنگی كۆماری ئیسلامی لە هاوكێشەكاندا قورس بكەن و وزەی خەبات و دژایەتییەكانیان بەرەو دەرەوەی ئێران و لە ڕاستای دژایەتی ڕەقیبەكانی خۆیدا بگۆڕێ. خەریك بوو دەستی دەبردە ناو دروشمەكانیان، خەریك بوو لاوەكانی بە دڵی خۆی دەنارد بۆ ئەو شاخانەی وا خۆی دەویست و ئارەزوی دەكرد ئەمانیش وەك لاوەكانی ئەفغانستان ڕۆژێك بە ڕاستەوخۆ یان ناراستەوخۆ كەوتبێتنە ژێر فەرمانی قاسم سولەیمانییەكان.
كۆماری ئیسلامی لە ڕێگای هەموو ئامرازەكانیەوە هەر لە دەستگرتن بە سەر قوتابخانە و تێكستەكانی خوێندنەوە تا كۆنتڕۆڵی كولتووری و پێدان و داتاشینی دەیان سەرنموونەی سیمبۆلیك و هتد، ویستی كولتوورێك لە ڕۆژهەڵات جێبخات كە لە كۆتاییدا كۆمەڵگای كوردی، دەستەمۆی ئەو حكومەتە بێت.
بە بڕوای من، كۆماری ئیسلامی جارێكی دیكە وەڵامی نەخێری لە كۆمەڵگای كوردستانی ڕۆژهەڵات و خەباتە مەدەنی و درەوشاوەكەی وەرگرتەوە؛ ئەو پەیامەی وەرگرتەوە كە خەڵكی ڕۆژهەڵات تەنانەت شین و خەم و گریانەكانیان لەگەڵ كۆماری ئیسلامی بەش ناكەن و لە دۆزەخیترین و خراپترین ساتەكاندا، چاوەڕوانییەكیان لەو حكومەتە نییە و بەلایانەوە بێگانەیە. ئەم سەركەشی نواندنەی ڕۆژهەڵات و خۆبەدەستەوە نەدانەكانی، تەنانەت لە كاتی تەنگانەی وەك بۆمەلەرزەكەدا، ئەویش بە كولتوورێكی گەشەكردووی خەباتی مەدەنی لە ئاراستەی پێچەوانەی ویست و كولتوور و پلانەكانی دەسەڵاتدا، بە ڕوونی بۆ حكومەتی تاران قابیلی خوێندنەوەیە. ئەو پەیامە ڕوونە كە كۆماری ئیسلامی بە فیزیكی لە كوردستاندا حكومەت دەكات و نەیتوانیوە ڕێگا بۆ ناو ڕۆحی كۆمەڵگای كوردستان بكاتەوە و تێیدا جیگیر بێ و بە كورتی هەموو رێسەكانی لێ كردەوە خوری.
لە پاڵ ئەو پەیامانەدا كە بزووتنەكانی ئەم دواییانەی كوردستانی ڕۆژهەڵات لە ترۆپكی پێگەیشتوویی و بە دەسەڵاتێكی بەرهەم هاتوو لە گەشە و یەكگرتووییەوە ئاراستەی حكومەتی ئێرانیان كرد، دەتوانین خوێندنەوەیەكی چەند ڕەهەندیی دیكە بۆ ئەو لایەنە لە بابەتەكە بكەین كە ڕاستەوخۆ دۆخی سیاسیی خەباتی ڕۆژهەڵات لە پێوەند لەگەڵ بزووتنەوەكەی و حیزبەكانی ئەو بزووتنەوەیە لە خۆ دەگرێ. بە ڕاشكاوی و بە بێ پەردە، بە گەرووی پڕ لە هاوارەوە ئەو جەماوەرە بانگەوازی یەكگرتوویی دەكەن و هیچ كەس بە ئەندازەی حیزبەكانی كوردی ڕۆژهەڵات بەردەنگی ئەو هاوارە نییە؛ ئەو جەماوەرە بە هەموو ڕەنگەكانیانەوە لە شەقامدان و بە ڕوونی و بە بێ پرتە و بە زوڵاڵی پەیامێك ئاراستە دەكەن كە تەرجەمە كردنەوەكەی بۆ سەر زمانی سیاسی زۆر ئاسانە: هاوار دەكەن و دەڵێن یەكبوون و یەكگرتنمان دەوێ. ئەو هاوارە هەڵگری هیچ پێچ و پەنا هێنانەوەیەكی زمانەوانی و جۆرێتیی ئایدیۆلۆژیكی و هتد نییە.
كاتێك جەماوەری ئەو كۆمەڵگایە بۆ هەر دوو پرسی كۆڵبەر و خەمی نیشتمانیی هاونیشتمانەكانی بە یەك ڕۆحییەت و یەك ڕەفتاری هاوشێوە شەقامەكان دەتەنێ، هاوكات ئەو لایەنە لە گەشەسەندوویی خۆی پیشان دەدا كە كۆمەڵگای كوردستانی ڕۆژهەڵات زەرفییەتی ئایدیا جۆراوجۆرەكان و پرس و قسەی چین و توێژەكان و پێداگری لە سەر بابەتە نیشتمانییەكانی تێدایە و پیشانیان داوە كە دابەش بوون لە دەرەوە لە سەر هیچ بنەمایەك پاساو هەڵگر نییە. دەلێن كۆمەڵگای ڕۆژهەڵات بە ئاراستەی پێچەوانەی سیاسەتە دەرەكی و ناوخۆییەكانی ڕژیمدا، لە سەر هێڵێكی ساغی پڕزەرفییەت كە جێگای هەموو لایەنە كوردییەكانی تێدادەبێتەوە، ساغن و لە سەرپێن.
پەرتەوازەیی كوردی رۆژهەڵات لە دەرەوە و نایەكگرتوویی و ڕێكنەكەوتنی حیزبەكانی ڕۆژهەڵات لە سەر بنەمای پلانی یەكگرتوو، لە ئاستی ئەو كۆمەڵگایەدا نییە كە لە ڕەوتی گەشەی مێژوویی خۆیدا گەیشتووەتە هەزم و دەركی گرنگایەتیی یەكگرتن. لە ڕۆژهەڵات ئەو بابەتە بڕاوەتەوە كە كۆمەڵگا مڵكی هەموانە و خەبات و تێكۆشان بە ڕەمزی یەكگرتنەوە سەردەكەوێ. لە هەوا هەڵمژینیش پێویستترە كە حیزبەكانی ڕۆژهەڵات ئەو پەیامە بە هەند وەرگرن و دابەزنە سەر ئەرزی پتەوی یەكگرتن و گەیشتن بە چوارچێوەیەكی بەرفراوانی یەكگرتووانە. كاروانی یەكگرتویی خوازی لە ڕۆژهەڵات ڕێگای خۆی دەپێوێ و هەركەس نەیناسێت و دەركی نەكات لێی بەجێ دەمێنێ.
لە ڕۆژهەڵاتەوە بۆ حیزب و حكومەت
