لە كاتێكدا، شەڕی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی دژ بە ڕێكخراوی تیرۆریستیی داعش بە ڕێبەرایەتیی ویلایەتە یەكگرتووەكان و بە هاوكاریی هێزە خۆجێییەكانی كورد و عەڕەب سەركەوتنی مەزنی تۆمار كردووە و هەر دوو شاری مووسڵ و ڕەقە، پێتەختەكانی خەلافەتی دەوڵەتی ئیسلامی لە عێراق و شام، بە تەواوەتی كۆنتڕۆڵ كراونەتەوە، بەڵام تەپڵی كۆتایی شەڕ نەكوتراوە و هیچ ئاهەنگێكی تایبەت لە پێتەختەكانی وڵاتانی هاوپەیمان بەبۆنەی كۆتاییهێنان بە دڕندەترین ڕێكخراوی تیرۆریستی ناگێڕدرێت و، بەپێچەوانەوە، لە تەپڵی دەستپێكردنی ململانێ و بەربەرەكانێیەكی دیكە لەگەڵ دەوڵەتێكی پشتیوانیكەری تیرۆر دەدرێت: كۆماری ئیسلامی ئێران. دەوڵەتێك كە ڕاستەوخۆ و ناراستەوخۆ، بە هەموو تێبینییەكانەوه، بەشداریی لە شەڕی بنبڕكردنی داعش كردووە، ئێستا خۆی و سوپای پاسدارانەكەی ڕووبەڕووی هەمان تۆمەتی پشتیوانی و تێوەگلان لە تیرۆر و تۆقاندن بۆتەوە.
سەرۆكی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا، لە كاتی ڕاگەیاندنی ستراتیژی نوێی وڵاتەكەی بەرامبەر ئێران لە ناوەڕاستی مانگی ئۆكتۆبردا، ڕژیمی كۆماری ئیسلامیی وەك ڕژیمێكی ساختەچی، دیكتاتۆڕ و بكووژ پێناسە كرد كە خۆی لە ژێر دمامكی دێمۆوكڕاسییەكی ساختەدا حەشار داوە و سەرەڕای پێشێلكردنی مافی هاووڵاتیانی خۆی و بەفیڕۆدانی سامانیان، بە پەرەپێدان بە بەرنامە ناوكی و مووشەكییەكەی و هەروەها دەستوەردان لە كاروباری وڵاتانی ناوچەكە، پەرە بە ئاژاوە و ناسەقامگیری و تیرۆر و تۆقاندن لە ناوەوە و دەرەوەی وڵاتەكەی دەدات. هەروەك چاوەڕوان دەكرا، سەرۆكی ئەمریكا ڕێككەوتنە ناوكییەكەی ئێرانی بە خراپترین ڕێككەوتن لە مێژووی ئەمریكا دا ناوزەد كرد و خۆی لە سەلماندنی ڕێككەوتنە بۆ جاری سێهەم بوارد بە هۆی ئەوەی پێی وا بوو ڕژیمی كۆماری ئیسلامی چەند جارێك مەرجەكانی ڕێككەوتنەكەی پێشێل كردووە و جێبەجێكردنی ڕێككەوتنەكە بەو شێوەیەی ئێستای لە بەرژەوەندی ویلایەتە یەكگرتووەكاندا نییە و داوای لە كۆنگرەی ئەمریكا كرد وێڕای سەپاندنی گەمارۆی توندتر، پێداچوونەوە بە دەقی ڕێككەوتنەكەدا بە گشتی و بڕگەی ئاوابوون بە تایبەتی بكەن.
بەڵام ستراتیژە نوێكەی ویلایەتە یەكگرتووەكان، تەنیا جەختی لە سەر دۆسیەی ناوەكی نەكردبۆوە و ستراتیژێكی گشتگیرتر بوو و كۆی هەڵسووكەوتی خراپی ئێرانی كردبووە ئامانج. دۆناڵد تڕامپ، هەر لە ڕاگەیاندراوەكەدا، سوپای پاسدارانی شۆرشی ئیسلامی بە میلیشیایەكی گەندەڵ و هێزێكی تیرۆری سەر بە ڕێبەری باڵای كۆماری ئیسلامی دەستنیشان كرد و داوای لە وەزارەتی خەزێنەی ئەمریكا كرد كە بە هۆی پشتیوانی ئەو هێزە میلیشیایە لە تیرۆریزم، تێكڕای سوپای پاسداران بە بەرپرس و عەوامڵ و دەستوپەیوەندییەكانییەوە بخاتە لیستەی تیرۆر و گەمارۆكانی خۆیەوە.
سەرۆكی ئەمریكا، لە گوتارەكەیدا، هەوڵی دا خەڵكی ئێران لە ڕژیمەكەی جیا بكاتەوە و وێڕای پیاهەڵدان و بەرز نرخاندنی كولتوور و شارستانییەتی كۆنی ئێران، دڵنیایی بە خەڵكی ئێران بدات كە ئیدارەكەی جیاوازی لە نێوان ڕژیمی كۆماری ئیسلامی و خەڵكی ئێران دادەنێت و پێناخۆشبوونی خۆی بۆ بەفیڕۆدانی داهات و سامانی خەڵكی ئێران لەلایەن ڕژیمی كۆماری ئیسلامییەوە بۆ نانەوه و پەرەپێدانی ئاژاوە و سەرەڕۆیی و پشێوی و تیرۆر و تۆقاندن دووپات كردەوە.
ئەم وەرچەرخانە گەورەیە لە سیاسەت و ستراتیژی ویلایەتە یەكگرتووەكان بەرامبەر ئێران، كاربەدەستانی پلە بەرزی كۆماری ئیسلامی تووشی شۆك كرد و، لە یەكەم كاردانەوەكاندا، لە گوتارەكەیدا سەرۆك كۆماری ئێران سوپای پاسدارانی بە خۆشەویستی كۆمەڵانی خەڵكی ئێران ناو هێنا و هەروەها لە توویتێكیدا وەزیری دەرەوەی ئێران جەختی لە سەر ئەوە كردبۆوە هەموو ئێرانییەكان، بە ژن و پیاو و گەنج و پیرەوە، خۆیان بە سوپای پاسداران دەزانن. ئەم كاردانەوانە، لە بنچینەدا، ڕاستیی بەشێكی گرنگی لە وتەكانی سەرۆكی ئەمریكا سەلماند كە دێمۆكراسییەكەی ئێرانی، بە پێچەوانەی بۆچوونە باوەكەی پێشووتر، بە ساخته و ناڕاست پێناسە كردبوو. لە كاتێكدا، كۆماری ئیسلامی بە كۆی باڵەكانییەوە و لۆبییە بەهێزەكەی لە دەرەوەی وڵات، بە گەمەی بوونی باڵی تووندڕەو و میانڕەو و ڕێفۆرمیست، توانیبوویان بە جۆرێك لە جۆرەكان باوەڕ بە جیهان بهێنن كە جۆرێك لە دێموكڕاسی و دەستاودەستكردنی دەسەڵات لە سیستەمی كۆماری ئیسلامیدا هەیە و بە گۆڕینی دەسەڵات لە نێوان باڵەكانی تووندڕەو و میانڕەو و ڕێفۆڕمیستی رێژیمەوە، گۆڕانكاری لە سیاسەتی ناوەوە و دەرەوەی ئێران دێتە گۆڕێ، وتەكانی سەرۆك كۆماری ئێران و توویتەكەی وەزیری دەرەوەی ئێران پێچەوانەی ئەو بانگەشانەی سەلماند. بە تایبەت لە ماوەی دەسەڵاتدارێتی حەسەن ڕۆحانی دەیانویست بیسەلمێنن كە سەرۆك كۆمارە بە ڕواڵەت میانڕەوەكە كێشە و گرفتی زۆری لەگەڵ باڵی تووندڕەوی ڕژیم و بە تایبەت سوپای پاسداران هەیە و هەڵوەشاندنەوەی ڕێككەوتنە ناوكییەكە دەبێتە هۆی لاوازبوونی باڵی میانڕەو بەرامبەر تووندڕەوەكان بە گشتی و سوپای پاسداران بە تایبەتی. بەڵام گوتارەكەی تڕامپ و كاردانەوەكانی دواتری سەلماندیان كە نمایشی دێمۆكراسی لە سیستەمی ئایینگەرای كۆماری ئیسلامی ئێراندا، هیچ بنەمایەكی نییە و گەمەی باڵەكانی دەسەڵات لە ڕاستیدا زیاتر لە ساختەكارییەك چیتر نییە. نیزیكبوونەوەی سوپای پاسداران وەك بەهێزترین بەشی باڵی تووندڕەو كە دەستی بە سەر بەشێكی گەورە لە سامان و ئابووریی ئێراندا گرتووە و حەسەن ڕۆحانی وەك نوێنەری باڵی میانڕەو دەمامكەكەی سەر ڕووی دێمۆكراسییە ساختەكە هەڵماڵی و ڕووی ڕاستەقینەی ڕژیمەكەی دەرخست و درووستیی بۆچوونەكانی سەرۆكی ویلایەتە یەكگرتووەكانی سەلماند.
لێدوانەكان دەریدەخەن گوشارەكانی ویلایەتە یەكگرتووەكان بۆ سەر كۆماری ئیسلامی تەنیا بە نەسەلماندنی ڕێككەوتنە ناوكییەكە و دەستنیشانكردنی كۆی سوپای پاسداران وەك هێزێكی تیرۆریستی و گەمارۆدانی زیاتر سنووردار ناكرێنەوە، بەڵكوو هەوڵی تەواو بۆ گۆشەگیركردن و بەرتەسككردنەوەی هەڵسووكەوتی خراپ و سەرەڕۆیی و دەستوەردانەكانی ئەو ڕژیمە و میلیشیاكانی لە ناوچەكه دەدرێت. هەوڵ دەدرێت خۆتێهەڵقورتاندنەكان و ئاژاوەكانی سوپای پاسداران و هێزی قودسی سەر بەو سوپایە و هەروەها میلیشیاكانی سەر بە ڕژیمی ئێران، كە لە وڵاتانی سوریا و عێراق و یەمەن و لوبنان چالاكییان هەیه، سنوودار و لاواز بكرێن و ڕێگە لە درووستبوونی هیلالی شیعی بگیرێت و دەسەڵات و هەژموونی ئێران لە ناوچەكە بنبڕ بكرێت و هەموو ئەو هێزانە لە قۆناغی یەكەمدا بگەڕێندرێنەوە ناوخۆی ئێران و بەو هۆیەشەوە، هەژموونی ئێران لە ناوچەكە لاواز بكرێت.
لە هەمان كاتدا، هەوڵ بۆ درووستكردنی هاوپەیمانییەكی نێودەوڵەتی و ناوچەیی بە سەرۆكایەتی ویلایەتە یەكگرتووەكان دژی ڕژیمی كۆماری ئیسلامی ئێران هاتۆتە كایەوە و گەشت و هەوڵە دیپڵۆماسییەكان بۆ درووستكردنی هاوپەیمانییەكە چڕتر كراونەتەوە. بە دڵنیاییەوە، ئەو هاوپەیمانییە كە لە بنەڕەتدا بۆ پاراستنی بەرژەوەندییەكانی ئەمریكا و هاوپەیمانەكانی لە ناوچەكە ئاوا دەكرێت، لەلایەن ئیسرائیڵ و بلۆكی جیهانی ئیسلامی و دەوڵەتانی عەرەبی سوننە بە ڕێبەرایەتی عەرەبستانەوه پشتگیری لێ دەكرێت. ویلایەتە یەكگرتووەكان مەبەستێتی و بەلایەوە زۆر گرنگە ئەو هاوپەیمانییە بە هاوپەیمانی وڵاتانی سوننە دژی ئێرانی شیعە وەك ڕێبەری بلۆكی شیعە لێك نەدرێتەوە و بە هەموو شێوەیەك بە پێویستی دەزانێت عێراق، وەك وڵاتێكی زۆرینە شیعەی خاوەن حكوومەتێكی شیعی، بێتە ناو هاوپەیمانییەكەوە و بۆ ئەو مەبەستەش، سەرۆك وەزیرانی ئێستای عێراق بە باشترین بژاردە دەزانێت و بە هەموو شێوەیەك هەوڵ بۆ سەركەوتنی حەیدەر عبادی بەرامبەر بە باڵە شیعەكانی دیكەی عێراقی سەر بە ئێران، لە ناویشیاندا نووری مالیكی و سەركردەكانی حەشدی شەعبی، لە هەڵبژاردنەكانی ساڵی داهاتووی عێراق دەدات. هەر لەو ئاراستەیەدا، هەوڵەكان چڕ كراونەتەوە بۆ نزیككردنەوەی عێراق لە عەرەبستانی سعوودی و، دوای دەیان ساڵ لە ساردوسڕی، هاتووچۆی دیپڵۆماسی و پەرەپێدانی بازرگانی نێوان دوو وڵاتی عێراق و عەرەبستان، ئاماژەكانی گەرم و گوڕبوونەوەی پەیوەندییەكانی نێوانیان و دوورخستنەوەی عێراق لە ئێران دەردەخات. ویلایەتە یەكگرتووەكان باش دەزانێت هێنانە دەرێی عێڕاق لە ژێر هەژموون و كۆنتڕۆڵی ئێران كارێكی ئاسان نابێت، بەڵام بە هەموو تواناییەوە پشتگیری خۆی بۆ هەوڵەكانی نزیكبوونەوەی عێراق لە وڵاتانی عەڕەبی دەربڕیوە و كاری بۆ كردووە.
لە سەر ئاستی دەرەوە، لەوە دەچێت جۆرێك لە ڕێككەوتن لە نێوان ڕووسیا و ئەمریكا هاتبێتە ئاراوه و هەوڵەكانی ویلایەتە یەكگرتووەكان بۆ دەركردنی ئێران لە بلۆكی ڕووسیا تا ئاستێك سەركەوتوو بووبێت؛ پشتگیری ڕووسیا لە كوردەكانی باشوور و ڕۆژاوا و پەرەپێدانی پەیوەندییە ئابوورییەكانی ڕووسیا لەگەڵ كوردستانی باشوور و پشتگیری لە مافە ڕەواكانی گەلی كورد بەرامبەر حكومەتی عێراق و لە هەمان كاتدا، ئاواكردنی قەوارەیەكی كوردی لە كوردستانی ڕۆژاوا دەچنە خانەی لاوازكردنی هەژموون و دەسترۆیشتوویی ڕژیمی ئیسلامیی ئێرانەوە. دەستەوەستان و جێگۆڕكێكانی توركیا تا ئاستێكی زۆر متمانەی ویلایەتە یەكگرتووەكانی بەرامبەر بەو هاوپەیمانە كۆنەی كە هاوكات ئەندامی ناتۆیە تا ڕادەیەكی زۆر دابەزاندووە و هەر ئەوەش وایكردووە بیر لە بەهێزكردنی كوردستانی ڕۆژاوا وەك جێگرەوەیەك بۆ دەستپێڕاگەیشتنی كوردستانی باشوور بە ئاوی مەدیتەرانە بكرێتەوە.
لەوە دەچێت گووشارەكانی سەر ئێران بە درووستكردنی هاوپەیمانییەكی نێودەوڵەتی و ناوچەیی بۆ لاوازكردنی هەژموون و دەستوەردانەكانی ئێران لە ناوچەكە كۆتایی نەیەت و هاوكات لەگەڵ لاوازكردنی ڕژیمی ئیسلامی لە ناوخۆ بە هۆی گەمارۆی قورستر و زیاترەوە، هەوڵەكان بۆ دۆزینەوە و یەكخستنی توخمە ناڕازییەكانی ناوخۆی ئێرانیش دەست پێبكات. وەزیری دەرەوەی ویلایەتە یەكگرتووەكان لە چەندین بۆنەدا باسی لە بوونی لایەنە ناڕازییەكان لە ناوخۆی ئێران كردووە و ئاماژەی بەوە داوە كە ویلایەتە یەكگرتووەكان، پشتیوانی ئەو لایەنانە دەكات بۆ وەرگرتنەوەی دەسەڵات لە پیاوە ئایینییەكان. لە سەر ئاستی كۆمەڵگەی فارسەكان، پێدەچێت بیر لە كەڵك وەرگرتن لە ڕێكخراوی موجاهیدینی خەڵق وەك گەورەترین و بەهێزترین ڕێكخراوی ئێرانی كرابێتەوە و هەوڵەكانی ئەو ڕێكخراوە و دۆستە ئەمریكاییەكانی لە واشنگتۆن چڕتر بوونەتەوە. ڕەزا پەهلەویش وەك كەسایەتییەكی دێمۆكراسیخواز جموجۆڵ و دەركەوتنەكانی زیاتر بووە. لە پێكهاتەكانی دیكەی ئێران، بە دڵنیاییەوە بیر لە سوود وەرگرتن لە كورد و بەلووچ و توركمەن و عەرەبیش دەكرێتەوە و دەشێت لە داهاتوویەكی نزیكدا، پێوەندییەكان و هەوڵەكان بۆ درووستكردنی بەرەیەكی فراوان لە ئۆپۆزیسیۆنی ئێرانی بێتە ڕۆژەڤەوە و لەوانەیە بیر لە كەڵكوەرگرتن لە هەمان ئەزموونی سەركەوتووی ڕۆژاوا، واتە درووستكردنی هێزێكی هاوشێوەی هێزەكانی سووریای دێمۆكرات، وەك بژاردەیەكی گونجاو بۆ ئێرانیش بكرێتەوە. ئامانج لە درووستكردنی ئەو هاوپەیمانییە نێودەوڵەتییە بۆ لاوازكردنی ڕژیمی ئێران و كۆتایی هێنان بە هەژموونی لە ناوچەكەیە، بەڵام دەشێت ئامانج لە دروستكردنی بەرەیەك لە هێزەكانی ئۆپۆزیسیۆنی ئێرانی، كەڵكوەرگرتن لێیان لە ئەگەری سەرهەڵدانی ناڕەزایەتیی جەماوەری لە ناوخۆی ئێران بە مەبەستی پشتیوانی لە خەڵكی ناڕازی و لە كۆتاییدا گۆڕینی ڕژیم بێت. لەوە ناچێت لە ئەگەری سەرهەڵدانی بەرینی جەماوەری لە ناوخۆی ئێران، ئیزن بە سوپای پاسداران، كە ئێستا بە كۆی ڕێكخستنەكانییەوە وەك هێزێكی تیرۆریستی ناسراوە، بدرێت وەك جاران بە ئاسانی دەست بۆ سەركوتكردنی خەڵكی ناڕازی بەرێت و جیهانی دەرەوەش تەنیا وەك تەماشاكەر سەیری ڕووداوەكان بكەن، بەڵكوو لەوە دەچێت پشتیوانی لە خەڵكی ناڕازی و ڕاپەڕیو بەرامبەر ڕژیمی ئیسلامیی ئێران بكرێت كە هەم دەوڵەتەكەی و هەم سوپای پاسدارانەكەی بە پشتیوانیكەری تیرۆریزم دەستنیشانكراون.
وەك هەندێك لە توێژەران و شارەزایانی بواری سیاسی و نیزامی ئەمریكا باسی دەكەن، شەڕ و ململانێی ئەمریكا شەڕێكی ئاسان نابێت. بێگومان ڕژیمی كۆماری ئیسلامیی ئێرانیش بە وردی چاودێڕیی ئەو جموجۆڵ و هەوڵانە دەكات و بەوپەڕی هێزییەوە، هەوڵ دەدات پێش لە بەدیهێنانیان بگرێت و تا ئەو جێیەی بۆی بكرێت هەوڵ دەدات بەر بە گواستنەوەی ململانێ و بەریەككەوتنەكان بۆ ناوەوەی سنوورەكانی بگرێت و ململانێكان لە سەر ئەرزی وڵاتانی دیكە جێگیر بكات. لە هەمان كاتدا، دەبێت ئەوەشمان لە بیر نەچێت كە ڕژیمی كۆماری ئیسلامی، ڕاگڕتن و هێشتنەوەی سیستەمەكەی لە هەموو شتێك و تەنانەت ئەركە ئایینییەكان بەلاوە گرنگتره و سەلماندویەتی سەرەڕای درووشمە پۆپۆلیستییەكانی لەمەڕ دژایەتی ئەمریكا، دەتوانێت لەگەڵ كاربەدەستانی ویلایەتە یەكگرتووەكان لە سەر دۆسیەی جۆراوجۆر وتووێژ و مامەڵە بكات. ئایا ئەمجارەش، مامەڵەیەك كۆتایی بە گرژییەكان دێنێت یاخود مۆمی تەمەنی ڕژیمی كۆماری ئیسلامی لە سەر دەستی تڕامپ ڕوو لە كزی و كووژانەوە دەكات؟ بۆ وەرگرتنی وەڵام، دەبێت چاوەڕوانی ئەو ماوەیە بین كە كۆنگرە لە بەر دەستیدایە بۆ پێداچوونەوە بە ڕێككەوتنەكە و بڕیارەكەی ئەوان ئاراستەی ڕووداوەكانی داهاتوو دیاری دەكات.
مۆمی تەمەنی ڕژیمی كۆماری ئیسلامی ئێران ڕوو له كزی یان كووژانەوەیه؟
