لەوانەیە ئەم رەستەیە بە گوێی گەلێ كەس ئاشنا بێ كە ” شەڕ باوكی هەموو شتێكە “. راستی و ناڕاستی ئەم رەستەیە و مانا فەلسەفی و میژوییەكەی هەرچی بێت، ئەوەی كە روونە ئەمەیە كە ئەم رەستەیە لە مێژووی بە تایبەت هاوچەرخی ئێمەدا وەك گەلی كورد و خەباتەكەی بۆ رزگاری نەتەوەیی و دادپەروەری، مانا دەداتەوە. سەرجەمی نەهامەتی و دابەشكاری و ئەو كاولكارییانەی نیشتمانی كوردستان بەخۆوەی بینیوە ئاكامی شەڕی هێزەكانی دەور و بەری بووە بە تایبەت پاش كۆتایی هاتنی ئەو شەڕانە.
جارێكی دیكە و لە سووڕێكی مێژوویی دیكەدا شەڕی چەند هێزی زەبەلاحی ئابووری و سەربازی و بەتایبەت شەڕی دوو بلوكە هێزی سەرەكی جیهانی لە دەورو و پشتی كورد و بەرامبەر بە كورد و بەرامبەر بە دوژمنانی كورد و بەرامبەر نیمچە دۆستانی كورد لە مەنتەقەكەدا هاتە ئاراوە. بەشی سەرەكی و درێژخایەنتری ئەم شەڕانە بە تایبەت لە سورییە، كە ئاوەڕۆی سەرەكی خوێن و ئاگر بووە و هەیە لە شەڕانەدا، گرسایەوە. سورییە لەم شەڕانەدا بوو بە ناوەندێك و مەیدانێك كە لەوێدا جەمسەری پێشوەی هێزەكان و نوێنەر و مۆرەكانیان لە سەر عەرز یەكتریان دەگرتەوە و بۆ ماوەی پتر لە چوار ساڵ هاوكات بووە ناوەندی كێشەكانی مرۆڤایەتی و جیهان و بوو بە كارگەی قەیران و تراژدییەكانی دونیا؛ هەر لە پرسی شەپۆلی كۆچبەران و خولقانی تراژدیای نان لە سەدەی بیست و یەك و توند و تیژی و كاولكارییەوە بگرە هەتا شڵەژانی سیستەمی جیهانی و گاریگەرییە سەرتاسەرییەكانی، هەر هەمووی لەم چەند ساڵەی ئاخردا، لە سورییە بەرهەم دەهاتن و هەناردەی سەرتاسەری دەكران.
ئەوەی كە راستییە ئەمەیە كە جیهان و دانیشتوانی سەر گۆی زەوی، وەك تەبێعەت یان سرووشتی هەموو شەڕە گەورەكانی مێژوو، بە زەین و چاو لەم شەڕەش تێر و بێزار بوون و رێبەرانی بڕیاردەری هێزە سەرەكییەكانی گۆی زەوی هەمیسان وەك تەواوی شەڕەكانی دیكەی مێژوو دەبێ چارەسەرێك بۆ راگرتنێكی درێژ ماوە یان كورت ماوەی ئەم شەڕەش بدۆزنەوە و خۆیان لە گوشاری جیهانیانی بێزراو لەم دۆخە رزگار بكەن.
ئەگەر پێكهاتنی ئەم گەورە هێزانە لە سورییە هەزار هۆكاری تكنیكی ورد و درشتی هەبێت، بێگومان گوشاری ئەم بێزراوییە گشتییەی ئاستی جیهانی لە شەڕی ماندوویی هێنەری سورییە، لە هەمووی هەزار هۆكارەكەی دیكە بە هێزترە بۆ راگرتنی شەڕی سورییە. ئەم خاڵەش لە بیر نەكرێ كە شەڕی سورییە هەرچەندە لە لایەن هەردوو لای ئەم هێزانەوە بە پۆششی شەڕ لەگەڵ داعش ئیدارە دەكرا بەڵام لە راستیدا داعش هۆكاری درەجەی دووهەم بووە و هەیە و هەر وەها هەمیسان هۆكاری یەكەم هەمان ململانێی نێوان ئەم دوو هێزە سەرەكییەیە.
كوردستان وەك ناوچەیەكی نزیك و پێوە لكاو بە سورییەی ناوەندی قەیرانی نوێی جیهانەوە، پشكی زۆری لە قەیرانەكە بەركەوتوە بەڵام دەسكەوتی لە كۆتایی ئەم قەیرانە هەتا ئێستا زۆر كەمترە لە بەراوەرد بە زەحمەت و نەهامەتەی كە وەك پشكی قەیرانەكە بەریكەوت. ئەم ناوچەیە كە كوردستانیشی تێدایە بە تایبەت لە مێژوی سەدەی رابردووی خۆیدا ئەم حاڵەتەی زۆر تێدا بەڕێوە چووە كە پاش كۆتایی شەڕە گەورەكان پشكەكانی لە نێوان بەشدار بووان و نوێنەرانی شەڕەكانیدا دابەش كرا كە هەمیسان وەك دووپات بوونەوەی مێژوو ئەمجاریشیان لە ئەگەری پێكهاتنی ئەمریكا و روسییە لە سورییە، پشكی كورد نادیارە.
سەرەتا لە باكوور ئەم باسە حاشا هەڵنەگرە كە دەسپێكردنەوەی شەڕ و پەك كەوتنی پرۆسەی ئاشتی بە دوای ئەوەدا هات كە هێزی كوردی كەوتە ناو داوی هیوادار بوون بە ناكۆكی توركییە و رووسیە. هەرچەند كە ئەم نمونەیە زۆر دوای دەسپێكی قەیرانی سورییە روویداوە بەڵام بە هەرحاڵ وەك یەكێك لە كاریگەرییەكانی قەیرانی سورییە لە سەر كورد باسی لێوە دەكەین و لە كۆتاییدا پاش هەرچی دوورخستنەوەی زیاتری پرۆسەی ململانێی سیاسی نێوان كورد و توركییە، ئاكامەكەی ئەوە بوو كە دەستی توركییە بۆ سەركوتی مەدەنی لە باكوور ئاواڵاتر بوو، سەركوتی سەربازی فراوانتر بوو، خەباتی پارلمانی كورد لە توركییە زەربەی گەورەی لێكەوت و پاڵنەریەكانی رووسییەش لە كەشێكی دیپلۆماسییانەی بێگەرددا لەگەڵ توركییە كۆتایی هات و تەنانەت ئیزنی تێپەڕاندنی سنووریش بەرەو رۆژاوا درایە توركییە و خەونی توركییە بۆ ” دامەزراندنی ناوچەی ئەمن لە نزیك رۆژاوا ” كە مەبەستی سەرەكییەكەی ناكارامە كردنی ژیئوپولیتیكانەی كوردە لە رۆژاوا، هاتە دی. لە رۆژاوا كە هەر لە سەرەتای شۆڕشی سوورییەوە بۆشایی رێبەرایەتی بەرچاوو بوو، سەرەڕای خەبات و قوربانی و خەساری زۆر، بە تایبەت دوای ئەم رێكەوتنەی رووس و ئەمریكا كە پێدەچی درێژماوەتر و جیدیتر بێ لەوانەی پێشوو، ئاسۆیەكی دامەزراوە بۆ كورد بەدی ناكرێ.
هۆی داسەپاندنی ئایدۆلۆژی و جۆری یارگیرییەكانی پ ك ك بە سەر شۆڕشی رۆژاوادا، تەحریكی لە رادەبەدەری توركییەی لێكەوتەوە و هاوپەیمانی لەگەڵ بەشار ئەسدیش كینەی دژبەرانی ناوەندگیری ئەو رژیمەی لێكەوتەوە كە پاش قۆناغی شەڕ رۆڵی چارەنووسسازیان دەبێ لە سورییەدا. پ ك ك بە بێ خوێندنەوەی داهاتوبینانە و تەنیا لەسەر بنەمای ئایدۆلۆژی هەروەها بە بێ گوێدان بە نەگرساوی دۆخی كورد لە رۆژاوا، زیادە لە حەد و ناپێویست و زۆر خێرا سیمای كوردستانی رۆژاوای وەك مەترسی بۆ توركییە بەرجەسەتە كرد و هەر لە دەسپێكەوە دوژمنێكی بێ ئەخلاق و كینەداری بۆ تاشی. هەرچەندە كە گەلی كورد لە رۆژاوا خەباتی گەورەی بەرامبەر بە دوژمنێكی مەترسیداری وەك داعشی بەڕێوەبردوە بەڵام ئەو هەڵانەی سەرەوە كە تەنیا گۆشەیەكیان بە كورتی باس كرا، وای كردووە كە ئەو ئاسۆیە بەدی بكرێت كە پاش رێكەوتنی ئەمریكا و رووسیە، گەلێك كێشەی ناپێویست بۆ بەرگرتن لە گرسانی دۆخی كورد لەو پارچەیە لە ئارادا مابێت رێگری بن. لە باشور راستەوخۆ جەمسەرە كاراكانی شەڕی سوورییە لە ئاستی عێراق و لە ئاستە كوردستانییەكەی رەنگیان دایەوە و بوونە هۆی دۆكەرت بوونی یارگیرییەكانی كورد و سەقامگیرییەك بەو هۆیە لە پرۆسەی نیشتمانیدا نەهاتە ئاراوە. ئەم ناسەقامگیرییە كە بو بەهۆی نەخوێندنەوەی دۆخەكە و نەگەیشتن بە پلانی نیشتمانی بۆ ئەم چەرخە، خەریكە وادەكات كە كورد لە باشوور، كە بەركەوتەی گرانی هەبووە لە ململانێكان و شەڕ و هێرش و قوربانیدانەكاندا، پاش هێور بوونەوەی دۆخەكە بە بێ دەسكەوت دانیشێ و ستاتووەكەی بە نیسبەت سەردەمی پێش شەڕی سورییەوە پێشكەوتنێكی نەبێ. ئەمە لە حاڵێكدایە كە رای گشتی و دۆخی ناسەقامگیری بەغدا و دەمێشق و گەلێ فاكتەری دیكە لەم رۆژانی شڵەژانی ناوچەیەدا دەیانتوانی ببنە زەمینەی هەنگاوی گەورە بۆ كورد لە باشوور ئەگەر تەوافوقی نیشتمانی ببوایەت و دۆخەكە بە هۆی كورت بینی چەند لایەنێكەوە خوێندنەوەی حیزبی بۆ نەكرایەت و زۆر هۆكاری دیكە.
لە رۆژهەڵات هەرچەندە بەو هۆیە كە ئاگری كاریگەرییەكانی دۆخەكە و شەڕی سورییە بە راستەوخۆیی نەگەیشتە ئێران و كۆماری ئیسلامی لە حاڵەتێكی ناڕەوادا بە بەشدار بووی شەڕی تێرۆر ناسرا و هتد، مەجالێكی ئەو تۆش بۆ كوردی رۆژهەڵات نەرەخسا هەتا بە جیددی بەشداری هاوكێشەكان بێ و دەتوانین بڵێین كە كوردستانی رۆژهەڵاتیش لە گۆڕانكارییەكانی پاش شەڕەكە بێ دەسكەوت دەبێ.
بە گشتی و بە هەموو ئەمانەوە ئامانج ئەوەیە كە ئەو پرسیارە بورووژێ كە بۆچی كورد كە ئاسمانەكەی هەتا چەند ساڵی دیكەش بۆنی بارووتی ئەم شەڕەی تێدایە، ئەمجارەش و وەك هەموو مێژوو لە میوانیی دابەشكردنی كەیكی پاش شەڕەكەدا بانگهێشت ناكرێ؟ جارێكی دیكە مێژوو و شەڕ و دوومان لە وڵاتی ئێمە دووپات دەبێتەوە و جگە لە ئاسەواری شەڕەكە، شتێكی دیكەمان بۆ نامێنێتەوە.
نەبوونی پرۆژەی نیشتمانی و تەوافوق و نەبوونی ریالیزمی تەحلیلی لە پاڵ نەبوونی كولتووری یەكگرتوویی و نەناسینی بەرژەوەندی باڵادا، لە پاڵ نەزانینی نەفعی خۆم و هەمواندا، ئەمجارەش پێدەچی كورد لە دەسكەوتەكانی پاش شەڕ بێبەش كات. لەوانەیە بەرە بەرە ژمارەكانی پێچەوانە بۆ شەڕی سوورییە لێدرێ و ئەمە بە مانای وەستانی گەلێك شتە بە تایبەت بۆ كورد!
